کتاب چهار راه پول سازی

به نظر می‌رسد پس از گذشت ۳۹ سال از تصویب قانون بانکداری بدون ربا، زمان آن رسیده است که گفتگوی علمی و بدون حاشیه در این زمینه صورت گیرد

پیش شرط طرح بانکداری بدون ربا

قم- «اولین نکته در طرح بانکداری بدون ربا مجلس و مصوبه نظارت شرعی بازخوانی مفهوم ربا و بهره و نسبت میان این دو است» بخشی از یادداشت حجت الاسلام محمدرضا یوسفی، عضو هیئت علمی دانشگاه مفید برای بازار است.

محمدرضا یوسفی؛ بازار: چندی است که طرح بانکداری بدون ربا در مجلس مطرح است و از طرف دیگر نیز بحث نظارت شرعی مورد توجه قرار گرفته است؛ اما به نظر می‌رسد مشکلات بانکداری موجود بیش از اینهاست که با طرح بانکداری بدون ربا و نظارت مصوب در شورای فقهی، سامان یابد؛ زیرا آنچه که در این مقطع مهم است.

بررسی دلایل تلقی غیرشرعی بودن معاملات بانکی از سوی گروه‌هایی از مردم، کارشناسان و علما است. در این یادداشت به دور از هرگونه ارزش‌گذاری به بررسی تلقی یکسان انگاری بهره بانکی و ربا و تحولات دیدگاه‌ها پرداخته می‌شود که در طرح و مصوبه مفروض گرفته شده است؛ اما پرسش این است که آیا به واقع این دو یکی هستند؟

تلقی از ربا

ربا در شرع مقدس حرام بوده و به تعبیر قرآن کریم جنگ با خداست؛ اما پرسش مهم، چیستی رباست. معمولاً فقها ربای قرضی را قرض به شرط زیاده تعریف می‌کنند. با پیدایش نظام بانکداری به عنوان واسطه وجوه، بهره بانکی به عنوان قیمت در بازار پول و اعتبار مطرح شد. با ورود نهاد بانک در جهان اسلام، بحث شرعیت بهره مطرح شده و عقد مبتنی بر بهره همان قرض به شرط زیاده تلقی شد. در کتاب چهار راه پول سازی این مرحله تمام وجوه بهره، ربا محسوب می‌شد.

با تجربه تورم‌های دو رقمی به مرور محرز شد که در این شرایط قرض دهنده زیان می‌کند. لذا مشهور فقها که پول را مثلی می‌دانند، مصالحه و در مرتبه بعد مراجعه به حاکم شرع، جهت جبران زیان حاصله را راه حل دانستند؛ اما برخی ماهیت پول امروز را متفاوت دیده، پول‌های امروزی را قیمی دانستند هر چند تورم اندک باشد. بر اساس دیدگاه دوم، هر بهره‌ای ربا نیست. بلکه فقط بهره حقیقی رباست.

ربا در شرع مقدس حرام بوده و به تعبیر قرآن کریم جنگ با خداست؛ اما پرسش مهم، چیستی رباست. معمولاً فقها ربای قرضی را قرض به شرط زیاده تعریف می‌کنند

برخی دیگر از فقها با التزام به مثلی بودن پول به قرض پول بر مبنای کالای ثابت معتقد شده تا راهی برای عبور از ربا باشد؛ بنابراین با مبنا قرار دادن سکه، ارز و سایر دارایی‌ها و با علم به کاهش ارزش پول، مبلغی مازاد بر مبلغ اسمی دریافت خواهد شد و این نیز ربا محسوب نمی‌شود. با این راه حل، قائلین به مثلی بودن پول نیز بهره پنهان را پذیرفته‌اند. این امر نشان می‌دهد که قائلان به مثلی بودن پول در یک تنگنای تقابل حفظ مبانی و عینیت خارجی قرار گرفته‌اند.

تفاوت بین قرض و ربا

برخی نیز بین قرض با اهداف مصرفی و قرض با اهداف اقتصادی تفاوت قائل شده، ربای محرم را منحصر به قرض‌های مصرفی دانسته‌اند. آنان با تحلیلی از شرایط صدر اسلام و نگاهی فرا متنی به نتیجه یادشده رسیده‌اند. در این صورت اکثر بهره‌های بانکی جایز هستند و ربا محسوب نمی‌شوند. به نظر می‌رسد که به مرور فقها در پاسخ به سؤال «ربا چیست» به جواب‌های متفاوتی می‌رسند. در این صورت بنا بر برخی دیدگاه‌ها همه صور بهره، ربا نخواهد بود.

از منظری دیگر و با نگاهی فرا متنی و توجه به تفاوت ساختارهای اقتصادی جوامع سنتی و جهان مدرن نیز میان ربا و بهره تفاوت خواهد بود. در این نگاه خاستگاه سنتی ربا و نرخ ربا به گونه‌ای بوده است که هیچ‌گاه به عنوان شاخص فعالیت‌های اقتصادی محسوب نمی‌شد؛ اما در جهان مدرن نرخ بهره به عنوان شاخصی است که کل فعالیت‌های اقتصادی را به هم پیوند می‌دهد.

به نظر می‌رسد پس از گذشت ۳۹ سال از تصویب قانون بانکداری بدون ربا، زمان آن رسیده است که گفتگوی علمی و بدون حاشیه در این زمینه صورت گیرد

نرخ بهره پیوند دهنده بخش حقیقی اقتصاد و بخش اعتبار است از این رو در اینجا بازار وجوه شکل می‌گیرد. دوم ارتباط میان بازار پول و سرمایه است. نرخی که تعادل میان این دو بازار را ایجاد می‌کند نرخ بهره است. سوم اینکه نرخ بهره، حال و آینده را نیز به هم پیوند می‌دهد و از این طریق تخصیص منابع به حال و آینده را متوازن می‌کند. چهارمین پیوند، نرخ بهره به عنوان ابزار سیاست پولی برای مدیریت اقتصاد است.

عقود جدید و شرایط آن

این چهار ویژگی بهره در دنیای مدرن موجب شده تا بهره به تنظیم کننده کل اقتصاد تبدیل شود امری که در ساختار جوامع سنتی از مفهوم ربا فهمیده نمی‌شود. اگر این تحلیل درست باشد عقود مبتنی بر بهره چه در تجهیز و چه در تخصیص منابع، عقودی جدید خواهند بود. از این منظر ربا و بهره با یکدیگر متفاوت بوده، نمی‌توان با نگاهی صرفاً حقوقی به عنوان قرض به شرط زیاده و نادیده گرفتن خاستگاه‌ها و کارکردها این دو را یکسان تلقی کرد.

صرف نظر از اینکه این تحلیل‌ها درست یا غلط باشند، اکنون ذهن بسیاری از کارگزاران و عالمان را به خود مشغول کرده است؛ از این رو اولین نکته در طرح بانکداری بدون ربای مجلس و همچنین مصوبه نظارت شرعی، بازخوانی مفهوم ربا و بهره و نسبت میان این دو است. به نظر می‌رسد پس از گذشت ۳۹ سال از تصویب قانون بانکداری بدون ربا، زمان آن رسیده است که گفتگوی علمی و بدون حاشیه در این زمینه صورت گیرد. شاید این مباحثات به گشودن راهی متقن بیانجامد.

مصوبه‌ پر سر و صدای شورای پول | ۱۰۰ تراکنش واریزی به ارزش ۳۵ میلیون دارید حسابتان تجاری است | اعتراض دارید مدرک ارائه کنید

بر اساس مصوبه شورای پول و اعتبار، چنانچه یک حساب بانکی بیش از ۱۰۰ تراکنش واریز به حساب در ماه داشته باشد و ۳۵ میلیون تومان در تراکنش‌ها جابه‌جا شود، تراکنش تجاری تلقی می‌شود و باید مالیات پرداخت کند.

به گزارش همشهری آنلاین، پس از اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان از سوی دولت که منجر به ساماندهی ۱۹ میلیون درگاه پرداخت و کارتخوان با هدف جلوگیری از پولشویی و فرار مالیاتی شد، موضوع تفکیک حساب‌های تجاری از غیرتجاری به عنوان تکمیل‌کننده این زنجیره مطرح شد که هفته گذشته بانک مرکزی در بخشنامه‌ای دستورالعمل ناظر بر حساب سپرده تجاری و خدمات بانکی مرتبط با آن را برای اجرا به شبکه بانکی ابلاغ کرد.

بر اساس اعلام بانک مرکزی، ۲۲۰ هزار حساب تجاری شناسایی شده است و این موضوع از این لحاظ اهمیت دارد که فرآیند اخذ مالیات از دارنده حساب انجام می‌شود و دیگر شاهد فرارهای مالیاتی نخواهیم بود.

به گفته اصغر ابوالحسنی؛ قائم مقام بانک مرکزی بر اساس مصوبه شورای پول و اعتبار چنانچه حسابی بیش از ۱۰۰ تراکنش واریز به حساب در ماه داشته باشد و ۳۵ میلیون تومان در تراکنش‌ها جابه‌جا شود، تراکنش تجاری تلقی می‌شود. ابتدا پیامکی برای افراد ارسال می‌شود که تراکنش‌هایی بالایی که دارد حساب تجاری است و حساب تجاری نیازمند اخذ مالیات است و چنانچه فرد مدعی شود که کتاب چهار راه پول سازی کار تجاری انجام نمی‌دهد و به اشتباه جزو حساب‌های تجاری شناسایی شده می‌تواند مدارک مربوطه را به سازمان مالیاتی ارائه کند و مساله حل می‌شود.

قائم مقام بانک مرکزی از ارسال پیامک حساب‌های تجاری و غیرتجاری به افراد از ابتدای مهرماه خبر داد و گفت: نه تنها شناسایی حساب‌های تجاری خللی در فعالیت افراد ایجاد نمی‌کند و برای حساب‌های تجاری موارد مشوقی هم در نظر گرفته شده است.

ابوذر سروش؛ معاون نظارت بانک مرکزی در این باره، هدف بانک مرکزی از تفکیک حساب‌های تجاری از غیرتجاری را ایجاد شفافیت در نظام اقتصادی کشور دانست و گفت: صاحبان حساب‌های تجاری دیگر لازم نیست تا برای نقل و انتقالات بیش از دو میلیارد ریال خود به بانک مستند ارائه کنند، بلکه بانک‌ها فقط برای نقل و انتقالات بالاتر از مبلغ ۱۰ میلیارد ریال باید از این اشخاص مستندات مطالبه کنند.

وی با اشاره به اقدام افراد برای تجاری شدن حساب‌های خود تاکید کرد: در روش نخست، اشخاص می‌توانند با مراجعه به درگاه‌های تعیین شده توسط سازمان امور مالیاتی کشور، شماره حساب یا حساب‌های تجاری خود را اعلام کنند. معمولاً سازمان امور مالیاتی کشور زمان تکمیل اظهارنامه‌های مالیاتی شماره حساب‌های تجاری صاحبان کسب و کار را از آن‌ها استعلام می‌کند، بنابراین افراد می‌توانند از همان درگاه، شماره حساب‌های تجاری خود را اظهار کنند. پس از اظهار مودیان، سازمان امور مالیاتی کشور صحت اطلاعات حساب و تعلق آن به مودی را از سامانه سیاح بانک مرکزی استعلام می‌کند و در صورت تایید، مراتب را به صورت سیستمی به بانک مرکزی اعلام می‌کند. بانک مرکزی نیز شماره حساب دریافتی را به صورت سیستمی به بانک عامل برای تغییر وضعیت به حساب تجاری، اعلام می‌کند؛ بنابراین همه حساب‌های اعلامی از سوی سازمان امور مالیاتی کشور تجاری می‌شوند. البته به استثنای حساب‌های اشخاص خارجی دارای کسب و کار که مجوز کار یا سرمایه‌گذاری در کشور را از مراجع ذی‌صلاح دریافت کرده باشند.

سروش افزود: در روش دوم، افراد می‌توانند به بانک‌های عامل مراجعه و اطلاعات حساب‌های خود نزد آن‌ها را که می‌خواهند به حساب تجاری تبدیل شود اعلام کنند. در این حالت صاحبان کسب و کار باید شماره پرونده مالیاتی خود را نیز به متصدیان بانکی اعلام کنند. بانک عامل پس از ارسال سیستمی اطلاعات به سازمان امور مالیاتی از مسیری که بانک مرکزی تدارک دیده است و دریافت تاییدیه از آن سازمان، می‌تواند حساب معرفی شده را تجاری کند.

معاون نظارت بانک مرکزی اظهار کرد: بانک مرکزی برای صاحبان حساب‌های تجاری، آستانه روزانه نقل و انتقالات غیر حضوری را به ۵ میلیارد ریال و کتاب چهار راه پول سازی ماهانه ۳۰ میلیارد ریال افزایش داده است. علاوه بر آن، از آنجایی که ابزار چک در کسب و کارهای اشخاص کاربرد زیادی دارد، حد نصاب بازگشت چک‌های قبلی یا ثبت صدور و تأیید چک‌ها در سامانه صیاد برای صدور و اعطای دسته چک جدید که برای عموم مردم ۸۰ درصد در نظر گرفته شده بود برای صاحبان حساب‌های تجاری به ۶۰ درصد کاهش یافته است. مضافاً صاحبان حساب‌های تجاری دیگر لازم نیست تا برای نقل و انتقالات بیش از دو میلیارد ریال خود به بانک مستند ارائه کنند، بلکه بانک‌ها فقط برای نقل و انتقالات بالاتر از مبلغ ۱۰ میلیارد ریال باید از این اشخاص مستندات مطالبه کنند. مشوق‌های دیگری نیز برای صاحبان حساب‌های تجاری در نظر گرفته شده که امید است با اعمال آن‌ها، گام مثبتی در تسهیل مبادلات تجاری برداشته شود.

واکنش‌ها

اما این مصوبه شورای پول و اعتبار با واکنش بسیاری از کارشناسان روبه‌رو شده است. سیامک قاسمی، اقتصاددان در یادداشتی در فضای مجازی نوشت: گفتند حساب‌های بانکی با گردش بالای ۳۵ میلیون تومان در ماه، تجاری محسوب می‌شود و باید مالیات بدهند. یک خانواده در مناطق یک تا ۶ تهران با هزینه اجاره و حمل و نقل و خوراکی و رستوران و پوشاک و مدرسه و مابقی بیشتر از ۳۵ میلیون تومان هزینه دارد!

بهام صمدی، کارشناس اقتصادی نیز در یادداشتی نوشت: براساس مصوبه شورای پول و اعتبار، چنانچه یک حساب بانکی بیش از ۱۰۰ تراکنش در ماه داشته باشد و ۳۵ میلیون تومان در تراکنش‌ها جابه‌جا شود، تراکنش تجاری تلقی می‌شود و باید مالیات پرداخت کند. آفرین! فقط بعدا محل هزینه‌کرد ریال با ریال این مالیات‌ها را شفاف اعلام کنید.

نرم افزار مدیریت ناوگان خودروهای برقی مپنا برنده ایده نوآورنه LG شد

نرم افزار مدیریت ناوگان خودروهای برقی توسعه داده شده توسط مرکز توسعه خودرو برقی گروه مپنا برنده ایده نوآورنه فستیوال سالانه شرکت LG شد.

نرم افزار مدیریت ناوگان خودروهای برقی توسعه داده شده توسط مرکز توسعه خودرو برقی گروه مپنا برنده ایده نوآورنه فستیوال سالانه شرکت LG شد.
به گزارش تین نیوز، فستیوال سالانه ایده های برتر و نوآورانه شرکت LG در سال 2022 با حضور 1500 شرکت آغاز شد و در گام بعدی بر اساس بررسی پیشنهادات تعداد شرکت ها از طرف ستاد برگزاری به 50 عدد کاهش یافت، از این میان بر اساس ارائه گزارش ها و آنالیز فنی، تعداد شرکت های برگزیده به 20 رسید و در نهایت 10 شرکت به عنوان فینالیست پس از همکاری با تیم LG در یک دوره چهار ماهه برای ساخت و آزمایش پیشنهادها، جایگاه های برتر را به دست آورده اند.
در طول فرآیند ذکر شده، این شرکت ها فرصت هایی برای ملاقات با تیم های تجاری ال جی و سایر سرمایه گذاران در اکوسیستم مربوطه داشتند. شرکت های برتر انتخاب شده در حوزه های پزشکی دیجیتال، متاورس و حمل و نقل برقی بودند.
مرکز خودرو برقی و زیر ساخت های مپنا نیز با همکاری شرکت IEMS کانادا با پیشنهادی در موضوع پلتفرم یکپارچه و هوشمند مدیریت E-Mobility در این رویداد شرکت کرد.

ویژگی های نرم افزار مدیریت ناوگان خودروهای برقی مپنا

این پروژه در شرکت مهندسی و ساخت برق و کنترل مپنا (مکو) مورد تست و ارزیابی قرار گرفته است و اجزای اصلی آن شامل ایستگاه شارژ خورشیدی مپنا، شارژر AC ایستگاهی 4/7 کیلوواتی و خودرو پیکاپ برقی شده مپنا با قابلیت V2G: (قابلیت انتقال انرژی از باتری به شبکه (بوده است که همه این تجهیزات در فضای ابری با شبکه هوشمد نرم افزاری توسعه داده شده مشترک IEMS و مکو در ارتباط بوده اند و مفهوم سرویس های متصل حوزه برقی از نظر اتصال کاربر (با اپلیکیشن کاربری) و اتصال تجهیز به شبکه هوشمند و اتصال تجهیز (شارژر) به تجهیز (خودرو) در فضای ابری پیاده سازی شده است.
طی این پروژه آزمایشی در خصوص مدیریت ناوگان EV برای G2V (شبکه برق به وسیله نقلیه) و V2G (خودرو به شبکه) از راهکار ادغام راه حل نرم افزاری شرکت IEMS که در حوزه تجزیه و تحلیل بر اساس پیشگویی و بلاک چین برای مدیریت انرژی فعالیت می کند با نرم افزار یکپارچه EV-One توسعه داده شده توسط مپنا که در حوزه ارائه سرویس های دو جهته خودرو برقی و شارژر کار می کند استفاده شده است.
پلتفرم نرم افزاری توسعه داده شده شامل ویژگی های زیر است:
1.انجام تقاضای شارژEV، بار شبکه و پیش بینی تولید PV خورشیدی
2.انجام آنالیزهای شبکه به منظور شناسایی مشکلات بار یا ترانسفورماتور و .
3.ارائه قیمت های تشویقی به ناوگان EV در ساعات غیر اوج تقاضا برای سرویس G2V و در ساعات اوج تقاضا برای سرویس V2G برای کمک به اپراتور شبکه بالادستی
4. قراردادهای الکترونیکی بر پایه پلاک چین برای تبادلات دو طرفه انرژی
5.اطلاع رسانی به رانندگان EV ثبت شده در شبکه در مورد نرخ های شارژ تخفیفی برای سرویس G2V در ساعات غیر اوج مصرف و نرخ های سودآور برای سرویس V2G در ساعات اوج تقاضا
6.رزرو ایستگاه های شارژ توسط ناوگان EV با خدمات G2V و V2G برای ساعات آینده بر اساس قراردادهای الکترونیکی
7.به روز رسانی کیف پول های الکترونیکی ناوگان EV پس از تکمیل خدمات G2V و V2G و تسویه حساب های مالی با استفاده از «قراردادهای هوشمند»
8.به روزرسانی وضعیت شبکه در جهت کنترل بار و مدیریت تقاضا و مصرف
مرکز توسعه خودرو برقی مپنا حدود چهار سال است که فعالیت جدی خود را در حوزه زیر ساخت های خودرو برقی آغاز کرده است و همزمان با توسعه سخت افزارها به اتصال میان برقی سازی و دیجیتال سازی فکر کرده است و از این رو اپلیکیشن های مختلفی را در سمت کاربران و همچنین پلتفرم های نرم افزاری را بر اساس پروتکل های استاندارد برای مدیریت خودروهای برقی توسعه داده است.
شایان ذکر است شرکت LG سالانه فستیوالی را برای ایده های برتر و نوآورانه در حوزه های برقی سازی و دیجیتال سازی برگزار می کند. پشتیبانی این فعالیت در یک مرکز جدید مستقر در سیلیکون ولی است که به نوآوری هایی برای زندگی بهتر مردم اختصاص دارد.

سقف انتقال وجه برای حساب‌های تجاری افزایش یافت

طبق مشوق های بانک مرکزی، سقف انتقال وجه روزانه برای دارندگان حساب های تجاری به صورت غیرحضوری از 100 میلیون تومان به 500 میلیون تومان افزایش یافت. همچنین این میزان برای برداشت و انتقال وجه در ماه به صورت غیرحضوری به ۳ میلیارد تومان رسید. صاحبان حساب های تجاری در نقل و انتقالات حضوری خود نیز تا آستانه مبلفی یک میلیارد تومان نیاز به ارایه مستندات ندارند.

به گزارش ایلنا از بانک مرکزی، این بانک در راستای شفافیت در نظام بانکی بر اساس دستورالعمل جدید تفکیک حساب های تجاری از شخصی بانک ها را موظف کرده است برای صاحبان حساب های تجاری، مشوق هایی به شرح زیر در نظر بگیرند:

1- اعطای دسته چک جدید در صورت بازگشت تمامی برگه های دسته چک های قبلی و نیز بازگشت سه پنجم (60 واحد درصد) از برگه های آخرین دسته چک متصل به حساب تجاری

2- اعمال تخفیف در کارمزد خدمات بانکی حداکثر تا "40 درصد" در رابطه با سرفصل های "صدور انواع ضمانتنامه"، "حواله ها" و "وصول بروات"

3- افزایش سقف روزانه برداشت غیرحضوری از کلیه حساب های تجاری مشتری، حداکثر تا پنج میلیارد ریال

4- افزایش سقف ماهانه برداشت غیرحضوری از کلیه حساب های تجاری مشتری، حداکثر تا سی میلیارد ریال

5- در اولویت قراردادن ضمانت اشخاص دارای حساب تجاری به عنوان یکی از وثایق قابل قبول برای اعطای تسهیلات خرد

6- عدم اعمال محدودیت های مربوط به تعداد مجاز حساب سپرده اشخاص حقیقی در افتتاح و نگهداری حساب تجاری

7- عدم ارائه مستندات به بانک برای نقل و انتقالات حضوری تا آستانه مبلفی یک میلیارد تومان

تشریح جزئیات تفکیک حساب های تجاری از غیرتجاری

اخیراً بانک مرکزی دستورالعمل ناظر بر حساب سپرده تجاری و خدمات بانکی مرتبط با آن را تصویب و به شبکه بانکی کشور ابلاغ کرده است. با توجه به اهمیت این موضوع که برای نخستین بار در کشور فرآیند تفکیک حساب های بانکی تجاری از غیرتجاری را هدف قرار داده است، دکتر ابوذر سروش معاون نظارت بانک مرکزی در گفت و گویی به تشریح مزایای تفکیک حساب های تجاری از حساب های غیرتجاری پرداخته است.

به گفته معاون نظارت بانک مرکزی، هدف بانک مرکزی از تفکیک حساب های تجاری از غیرتجاری ایجاد شفافیت در نظام اقتصادی کشور است ضمن آنکه مشوق هایی همچون افزایش سقف نقل و انتقال پول به صورت غیرحضوری و کاهش حد نصاب بازگشت چک های قبلی برای صدور دسته چک جدید برای این دسته از دارندگان حساب ها پیش بینی شده است، مضافاً صاحبان حساب های تجاری دیگر لازم نیست تا برای نقل و انتقالات بیش از دو میلیارد ریال خود به بانک مستند ارائه کنند، بلکه بانک ها فقط برای نقل و انتقالات بالاتر از مبلغ 10 میلیارد ریال باید از این اشخاص مستندات مطالبه کنند. مشروح این گفت و گو را در ادامه بخوانید:

در ابتدا لطفا در رابطه با حساب تجاری و کارکردهای آن توضیح دهید؟

حساب تجاری، نوعی حساب سپرده بانکی است که اشخاص برای فعالیت های تجاری خود استفاده می کنند. انتظار می رود که دریافت ها و پرداخت های مربوط به این حساب ها منعکس کننده کسب و کار اشخاص باشد. در رابطه با اشخاص حقوقی از هر نوعی که باشند از جمله انتفاعی یا غیرانتفاعی/تجارتی یا غیرتجارتی/دولتی یا غیردولتی/مسئولیت محدود، سهامی عام یا سهامی خاص و غیره، حکم واحدی وجود دارد مبنی بر این که همه انواع حساب های سپرده بانکی این اشخاص از لحظه افتتاح حساب، به عنوان حساب تجاری محسوب می شوند. در این میان ممکن است گروهی از اشخاص حقوقی مشمول معافیت های مالیاتی باشند ولی این موضوع تاثیری در وضعیت حساب های اشخاص حقوقی ندارد و هماطور که بیان شد همه حساب های آن ها تجاری محسوب می شوند.

در رابطه با اشخاص حقیقی شرایط متفاوت است. بانک مرکزی در مقرراتی که اخیراً در رابطه با شرایط و ضوابط ناظر بر حسابه ای تجاری تصویب و به شبکه بانکی ابلاغ کرده است همه حساب های اشخاص حقیقی را غیر تجاری قلمداد می کند مگر آن که سازمان امور مالیاتی کشور یک یا چند حساب سپرده بانکی یک فرد را به عنوان حساب تجاری به بانک مرکزی اعلام کرده باشد. از آنجایی که صاحبان کسب و کار همگی به موجب قانون باید نزد سازمان امور مالیاتی کشور دارای پرونده مالیاتی و شماره اقتصادی باشند، بنابراین، این اشخاص باید اطلاعات حساب های تجاری خود را به روش هایی که در نظر گرفته شده به سازمان امور مالیاتی کشور اعلام کنند تا آن حساب ها مشمول شرایط در نظر گرفته شده گردند. سایر حساب های صاحبان کسب و کار و نیز تمامی حساب های اشخاص مزدبگیر که به صورت خویش فرما فعالیت اقتصادی ندارند، همگی غیرتجاری هستند.

اشخاص حقیقی که دارای کسب و کار مشخصی هستند برای تجاری شدن حساب هایشان به طور مشخص باید چه اقدامی انجام دهند؟

این اشخاص به دو طریق می توانند حساب های مورد نظر خود را به حساب تجاری تبدیل کنند. در روش نخست، اشخاص مزبور می توانند با مراجعه به درگاه های تعیین شده توسط سازمان امور مالیاتی کشور، شماره حساب یا حساب های تجاری خود را اعلام کنند. معمولاً سازمان امور مالیاتی کشور در هنگام تکمیل اظهارنامه های مالیاتی شماره حساب های تجاری صاحبان کسب و کار را از آن ها استعلام می کند و بنابراین افراد می توانند از همان درگاه، شماره حساب های تجاری خود را اظهار کنند. پس از اظهار مودیان، سازمان امور مالیاتی کشور صحت اطلاعات حساب و تعلق آن به مودی را از سامانه سیاح بانک مرکزی استعلام می کند و در صورت تایید، مراتب را به صورت سیستمی به بانک مرکزی اعلام می کند. بانک مرکزی نیز شماره حساب دریافتی را به صورت سیستمی به بانک عامل برای تغییر وضعیت به حساب تجاری، اعلام می کند. بنابراین همه حساب های اعلامی از سوی سازمان امور مالیاتی کشور تجاری می شوند. البته به استثنای حسابهای اشخاص خارجی دارای کسب و کار که مجوز کار یا سرمایه گذاری در کشور را از مراجع ذی صلاح دریافت ننموده باشند. بانک مرکزی اجازه تجاری شدن حساب های اشخاص خارجی که مجوزهای لازم را در اختیار ندارند به بانکهای عامل نمی دهد. به این اشخاص یکسال فرصت داده شده تا مجوز کار یا سرمایه گذاری اخذ و سپس حساب خود را تجاری کنند.

در روش دوم، افراد می توانند به بانک های عامل مراجعه و اطلاعات حساب های خود نزد آن ها را که می خواهند به حساب تجاری تبدیل شود اعلام کنند. در این حالت صاحبان کسب و کار باید شماره پرونده مالیاتی خود را نیز به متصدیان بانکی اعلام کنند. بانک عامل پس از ارسال سیستمی اطلاعات به سازمان امور مالیاتی کشور از مسیری که بانک مرکزی تدارک دیده است و دریافت تاییدیه از آن سازمان، می تواند حساب معرفی شده را تجاری کند.

از پاسخ های شما چنین به نظر می رسد که تجاری شدن حساب های صاحبان کسب و کار که در امور تجاری مورد استفاده آن ها قرار می گیرد، برای آن ها مزایایی به همراه دارد. آیا این برداشت صحیح است؟

بله، بانک مرکزی با هدف تسهیل معاملات و مبادلات تجاری اشخاص و همچنین افزایش شفافیت در تراکنش های بانکی که از طریق تفکیک حساب های سپرده تجاری از غیرتجاری حاصل می شود، مشوق های متعددی را برای صاحبان این حساب ها در نظر گرفته است. به عنوان نمونه، در حال حاضر سقف نقل و انتقالات غیرحضوری کلیه حساب های اشخاص حقیقی در یک بانک از طریق ابزارهایی نظیر همراه بانک و اینترنت بانک روزانه یک میلیارد ریال و ماهانه پنج میلیارد ریال در نظر گرفته شده است و اشخاص حقیقی برای تراکنش های بالاتر از حدود مذکور باید به صورت حضوری به بانک مراجعه کنند. بانک مرکزی برای صاحبان حساب های تجاری، آستانه روزانه نقل و انتقالات غیر حضوری را به 5 میلیارد ریال و ماهانه 30 میلیارد ریال افزایش داده است. علاوه بر آن، از آنجایی که ابزار چک در کسب و کارهای اشخاص کاربرد زیادی دارد، حد نصاب بازگشت چک های قبلی یا ثبت صدور و تأیید چک ها در سامانه صیاد برای صدور و اعطای دسته چک جدید که برای عموم مردم 80 درصد در نظر گرفته شده بود برای صاحبان حسابهای تجاری به 60 درصد کاهش یافته است. مضافاً صاحبان حساب های تجاری دیگر لازم نیست تا برای نقل و انتقالات بیش از دو میلیارد ریال خود به بانک مستند ارائه کنند، بلکه بانک ها فقط برای نقل و انتقالات بالاتر از مبلغ 10 میلیارد ریال باید از این اشخاص مستندات مطالبه کنند. مشوق های دیگری نیز برای صاحبان حساب های تجاری در نظر گرفته شده که امید است با اعمال آن ها، گام مثبتی در تسهیل مبادلات تجاری برداشته شود.

با وجود مشوق هایی که معرفی کردید، چه تمهیدات دیگری در نظر گرفته شده تا فرایند تفکیک حساب های تجاری از غیرتجاری به طور کامل اجرا شود؟

در مقرراتی که اخیراً ابلاغ شده است، ترتیباتی اتخاذ شده که خدمات بانکی مرتبط با کسب و کار و امور تجاری فقط به صاحبان حساب های تجاری تخصیص یابد. به عنوان مثال، اعطای تسهیلات در قالب هایی نظیر مضاربه، سلف، خرید دین، مشارکت مدنی و امثال ذالک و نیز گشایش اعتبارات اسنادی که صرفاً در امور تجاری کاربرد دارند، فقط به صاحبان حساب های تجاری تعلق می یابد. وجه این تسهیلات نیز فقط باید به حساب تجاری اشخاص یا فروشندگان کالا و خدمات واریز شود. همچنین سایر انواع تسهیلات و تعهداتی که هم در امور تجاری و هم در امور غیرتجاری کاربرد دارند، در صورتی که برای امور تجاری به اشخاص ارائه شوند باید منوط به وجود حساب تجاری به نام متقاضی باشند. ابزارهای پذیرش مانندPOS و درگاه های پرداخت نیز فقط به صاحبان حساب های تجاری تعلق می یابند. بنابراین اشخاص چنانچه قصد استفاده از خدمات بانکی تجاری داشته باشند باید حسابهای تجاری خود را اعلام کنند.

در رابطه با حساب هایی که فعالیت کسب و کاری در آن ها انجام می شود ولی توسط صاحبان آن ها به عنوان حساب تجاری معرفی نمی شوند و این اشخاص تمایلی به استفاده از مشوق ها ندارند و مخاطب خدمات بانکی تجاری نیز نمی باشند، آیا تمهیداتی اندیشیده شده است؟

همانطور که قبلا بیان شد هدف بانک مرکزی از تفکیک حساب های تجاری از غیرتجاری ایجاد شفافیت در نظام اقتصادی کشور است. در اکثر کشورها تفکیک حساب های تجاری از غیرتجاری از سال های پیش انجام شده و اثرات مثبتی نیز به همراه داشته است. اقدامات بانک مرکزی در تمهید سیاست های تشویقی برای صاحبان کسب و کار نشان می دهد که این بانک عمیقاً اعتقاد دارد که صاحبان کسب و کار به اثرات مثبت این طرح برای کشور اشراف دارند و در اجرای این طرح، دستگاه های مسئول را یاری خواهند کرد. با وجود این در رابطه با حساب هایی که در فرضیه مطروحه در سوال شما وجود دارد، روشهای مشخصی در نظر گرفته شده است که از آن جمله می توان به تعیین سطح فعالیت موردانتظار اشخاص و مقایسه رفتار مالی حسابه ای غیرتجاری با سطح فعالیت مذکور و همین طور، پیاده سازی الگوهای داده کاوی برای شناسایی حساب های مشکوک به فعالیت تجاری اشاره کرد.

با این رویه نمی‌توان آمار خودکشی را کاهش داد | راه های شناسایی افراد در معرض خطر

بیان فردا نوشت: بسیاری از مسئولان و مدیران کشور به جای سخن‌دانی، سخنرانی و سخن‌پراکنی می‌کنند. اگر سخن‌دانی و مصالح‌گویی ارزش و تأثیر عمل کردن را می‌داند، چگونه می‌توان با سخنرانی و وعده پراکنی از آسیب های بزرگی چون خودکشی پیشگیری کرد؟ شاید نمی‌خواهیم یا نمی‌توانیم به خاطر انگ‌های اجتماعی و یا انگ درونی شده، برای پیشگیری از خودکشی قلمی بزنیم و قدمی برداریم و یا خوش نداریم که بیانیه‌های سازمان‌های معتبر جهانی را جدی بگیریم

«تنها یک مسئله‌ی جدی وجود دارد و آن هم خودکشی است.»

آلبر کامو، نویسنده، روزنامه‌نگار و فیلسوف نامدار الجزایری – فرانسوی، مقاله‌ی اول کتاب افسانه‌ی سیزیف را با عبارت بالا شروع می‌کند. اسپیلکا در کتاب روانشناسی دین با رویکرد تجربی می‌نویسد: «مرگ، خود معمایی مرموز است اما خودکشی چیستانی غریب و لاینحل است.»

در زمانه‌ی ما این رویداد رازآلود، هر ساعت، ده‌ها میوه‌ی نارس و رسیده‌ی انسانی را در بوستان پهناور گیتی از شاخسارهای زندگیشان به زمین می‌افکند و بالندگی و ثمردهی‌شان را از بین می برد. خودکشی با نرخ 16/1 نفر در صد هزار نفر، دهمین علت مرگ ومیر مردم ایالات متحده است. میزان خودکشی در ایران طبق آخرین گزارش‌های رسمی، 6/6 نفر در صد هزارنفر، یعنی کمتر از نصف میزان آمریکا برآورد شده است. می‌توانیم با مقایسه‌ی این دو، کلاهمان را به هوا بیفکنیم و بگوییم خودکشی برای ما مسئله‌ی جدی نیست. اما با توجه به تفاوتهایی که این رویداد منفی با دیگر عوامل مرگ آور دارد این بی‌ اعتنائی نوعی ساده‌انگاری خطرناک است که ما را از برنامه‌ریزی‌های واقع بینانه برای بهداشت همگانی و افزایش سطح بهباشی مردم دور می‌کند.

در این نوشتار، نخست تعریفی از خودکشی و ابعاد آن می‌دهیم، سپس نگاهی به وضعیت خودکشی در ایران می‌افکنیم. با بیان وجوه منحصر به فرد آسیب رسانی خودکشی، گزاره‌هایی از بیانیه‌ی سازمان جهانی بهداشت را که به مناسبت روز جهانی پیشگیری از خودکشی صادر شده است می‌آوریم؛ اصول مهم پیشگیری و رویکرد بوم شناسی اجتماعی به پیشگیری را به عنوان رویکردی جامع به کوتاهی توضیح می‌دهیم و در فرجام، آنچه شرط بالغ است به حکمرانان و مدیران سازمانهای مسئول سلامت همگانی یادآور می‌شویم. حال، می‌خواهند از این سخنان کارشناسانه و دلسوزانه پند بگیرند یا گرد ملال بر خاطرشان بنشیند، خود دانند!

خودکشی چیست؟

موسسه‌ی ملی سلات روان در ایالت متحــده، سیستمی سه بعدی را در طبقه بندی رفتارهای خودکشی‌گرا پیشنهاد کرده است. این سه بعد عبارتند از: افکار خودکشی، اقدام به خودکشی و خودکش کامل.

افکار خودکشی، طرح ریزی تکانه‌های خودکشی‌گرا و میل به مردن دارد و اگر تصمیم او جدی باشد برای کشتن خود برنامه‌ریزی می‌کند و وسایل و روش‌های کشنده را تدارک می بیند. تنها یک رویداد اتفاقی و غیرمنتظره ممکن است مانع از خودکشی کامل او شود. اقدام به خودکشی «شبه خودکشی» نیز خوانده می‌شود.

برآورد شده است در مقابل هر خودکشی کامل، 15 تا 20 اقدام به خودکشی صورت می‌گیرد. اگر میزان خودکشی‌های کامل در جهان را حدود 800 هزار نفر در سال بدانیم، سالانه 12تا 16 میلیون نفر برای از بین بردن خود اقدام می‌کنند. به آسانی نمی‌توان حدس زد که شمار بسیار زیاد اندیشه پردازان خودکشی چند نفر هستند. از یاد نبریم آمار اعلام شده توسط سازمان‌های بهداشتی در جهان بسیار کمتر از واقعیت است. زیرا بیان و ثبت خودکشی در هر سه بعد آن، هم از سوی قصدمندان و هم از سوی مراجع رسمی در هاله‌ای از پنهان سازی قرار می‌گیرد.

احتمال خودکشی فردی که اقدام به آن کرده اما جان سالم به در بُرده، بسیار زیاد است. جنکینز در بررسی علمی خود نشان داده است که آنهایی که سابقه خودکشی داشته اند، در سال بعد، صدبار بیشتر از جمعیت عمومی احتمال دارد، دست به خودکشی بزنند.

خودکشی در ایران

منابع موثق اعلام کرده‌اند که میزان خودکشــی در ایران در سال 1400 نسبت به سال 1399 ،12/7درصد رشد داشته است. میزان رشد برای استان قم 50 درصد و برای استان تهران 30 درصد بوده است.در کل کشور و برای همه‌ی استانها حدود 30 درصد درگذشتگان، زن و 70 درصد مرد بوده‌اند. از نظر گروه سنی، به ترتیب، افراد 30-39 ساله، 18-24 ساله، 40-44 ساله در رتبه‌های اول تا سوم قرار دارند و نزدیک به 10درصد خودکشی‌کنندگان سنی کمتر از 18سال داشته‌اند.

در این گزارش، استانهای کهکیلویه و بویراحمد، ایلام، کرمانشاه، لرستان، همدان و اردبیل، به ترتیب، در بالاترین رتبه‌ها و استانهای سیستان وبلوچستان، هرمزگان، یزد، خراسان رضوی و سمنان در پایین‌ترین رتبه‌های جدول آمار خودکشی قرار دارند. نکته‌ی آخر اینکه میزان رویداد خودکشی از سال 1384 تا 1400 دو برابر شده است. با همه‌ی اینها یادآور می‌شویم که میانگین کشور برای هر 100 هزارنفر 6/6 خودکشی و برای تهران5/9 می‌باشد که از میانگین جهانی بسیار پایین‌تر است. در سال 2019 ( 1398)تعداد خودکشی در هر 100 هزار نفر برای چند کشور دور و نزدیک، به صورت زیر، گزارش شده است.

لستو72/4 ،گویان 40/3 ،کره جنوبی 28/6، روسیه 25/1 ،آفریقای جنوبی 23/5 و بلژیک18/3 ، آمریکا، 16/1 ،ژاپن 15/3 ،افغانستان 4/1 ، عربستان سعودی 3/9 و عراق 3/6.

از رازهای سر به مهر خودکشی این است که با مرگ به علت بیماری‌ها و عوامل دیگر متفاوت است. مهمترین تفاوتها عبارتنداز: احتمال خودکشی فردی که اقدام به آن کرده اما جان سالم به در برده، بسیار زیاد است. جنکینز در بررسی علمی خود نشان داده است که آنهایی که سابقه خودکشی داشته‌اند، در سال بعد، صدبار بیشتر از جمعیت عمومی احتمال دارد دست به خودکشی بزنند.

• خودکشی یک فرد، تأثیر عمیقی که بر افراد خانواده، دوستان، همسایه ها و مردم محله‌ی او می‌گذارد. و آنها را تا سالها سوگوار می کند. برخی از داغ دیدگان تا سالها، دچار افسردگی، احساس گناه پایدار، شرمندگی ژرف و گوشه‌گیری از مردم می‌شوند.
• خودکشی بر شاهدان آن تأثیر ویرانگری دارد و عده‌ای از آن‌ها را به خودکشی می‌کشاند. در یک سوی پیوستار سنی، نوجوانان و جوانان و در سوی دیگر سالمندان بیش از سایر گروههای سنی، در خطر خودکشی هستند. هم افراد خانواده کسی که خودکشی کرده است و هم دولت مردان و مسئولان سازمانهای رسمی (وزار ت بهداشت، پزشکی قانونی …) در برخی کشورها از جمله ایران، آمار دقیق خودکشی ها را اعلام نمی کنند.
• خودکشی واگیردار و سرایت کننده است. مروری بر 293 مطالعه نشان داد که پوشش رسانه‌ای خودکشی افراد مشهور افزایش خودکشی را در پی داشت. خودکشی یک نوجوان و جوان می تواند زنجیره ای از خودکشی ها را در گروه همسالانشان راه بیندازد.
• خودکشی بیش از دیگر مشکلات روانی گرفتار انگ می شود و از این رو، هم فرد خودکشی گرا و هم بازماندگانِ داغدارِ کسی که خود را از بین برده است، از بیان افکار، هیجانهای منفی و تصمیم‌های نادرست خود، پرهیز می‌کنند و در نتیجه، از یاری رسانی افراد دلسوز، مراقبان سلامت و درمانگران محروم می شوند.
• چون پندارهای غلط و افسانه‌های واهی در مورد خودکشی فراوان است، سیمای واقعی آن تحریف و تلاشها برای پیشگیری از آن کُند یا متوقف می‌شود. به این ده گزاره نادرست و مشکل ‌آفرین توجه کنید:

1. کسی که قصد خودکشی دارد درباره‌ی آن چیزی نمی گوید.

2. کسی که می گوید خودکشی می کند آن را انجام نخواهد داد.

3. کسانی که به خودکشی اقدام می کنند نمی خواهند بمیرند بلکه درحال بلوف زدن هستند.

4. کسی که توانسته بر خطر خودکشی غلبه کند در خطر تکرار آن قرار ندارد.

5. هر کسی که خودکشی می‌کند افسرده است.

6. هرکسی که خودکشی می کند از نظر روانی بیمار است.

. صحبت درباره ی خودکشی با افرادی که به فکر آن هستند یا در معرض خطر آن قرار دارند، موجب تحریکشان به خودکشی می شود.

8. اقدام کنندگان به خودکشی افراد خطرناکی هستند.

9. فردی که خودکشی می کند، آدم ترسویی است.

10 . با کسی که می خواهد خودکشی کند، باید بحث کرد تا متقاعد شود که تصمیمش غیرمنطقی است. در حالی که معلوم شده است به چالش کشیدن فرد درگیر بحران خودکشی سبب نادیده گرفتن میزان آسیب پذیری او می شود. از اینرو، عملی غیر مسئولانه و در بسیاری از کشورها غیرقانونی است.

منابع موثق اعلام کرده‌اند که میزان خودکشــی در ایران در سال 1400 نسبت به سال 1399 ،12/7درصد رشد داشته است. میزان رشد برای استان قم 50 درصد و برای استان تهران 30 درصد بوده است.در کل کشور و برای همه‌ی استانها حدود 30 درصد درگذشتگان، زن و 70 درصد مرد بوده‌اند.

چه باید کرد؟

«برآورد می‌شود که هرسال 800 هزار نفر در سراسر جهان جان خود را می گیرند. در ازاء هر خودکشی کامل، نزدیک به 20 نفر دیگر اقدام به خودکشی می‌کنند و بسیاری بیشتر، افکار جدی برای از بین بردن خود دارند. از آ نرو که خودکشی هر فرد تأثیر ز یادی بر اطرافیان او می گذارد، این مسئله نگرانی و مشکل بزرگی برای سامت همگانی به حساب می‌آید. با آگاهی بخشی، انگ زدایی از

خودکشی و ترغیب و ترو یج اقدامات عملی مبتنی بر اطلاعات درست می توان نرخ خودکشی را در گستره ی جهانی پایین آورد.»

عبارات بالا بخش آغازین بیانیه ی سازمان جهانی بهداشت است که به مناسبت دهم سپتامبر، روز جهانی پیشگیری از خودکشی، صادر شده است. این بیانیه می افزاید: «امیدآفرینی از طریق عمل، درون مایه و شعار روز جهانی پیشگیری از خودکشی برای سالهای 2021 تا 2023 است. با برجسته کردن این عنوان می‌خواهیم الهام بخش فعالیت های واقع‌بینانه برای پیشگیری از این رویداد پُرآسیب باشیم و چراغی تابناک فراراه کنشگران این حوزه و همه ی مردم قرار دهیم.

با امیدبخشیدن از طریق عمل می‌توانیم به آن‌هایی که در اندیشه‌ی خودکشی هستند امید بدهیم که از آنها مراقبت و حمایت می‌کنیم. همچنین با این شعار، آمادگی خود را برای فعالیت‌های یاری‌رسانی به هر اندازه که باشند به کسانی که پنجه در پنجه‌ی مرگبار خودکشی افکنده‌اند اعلام می‌داریم و در نهایت، اهمیت اقدامات پیشگیرانه را به عنوان اولویت برنامه‌های سلامت عمومی به همه‌ی کشورها و به‌ویژه جوامعی که دسترسی پایینی به خدمات بهداشت همگانی دارند خاطرنشان می‌سازیم.

اصول مهم پیشگیری

با وجود تفاوت‌هایی که خودکشی با دیگر عوامل مرگ‌زا دارد، اما چون در زمره‌ی آسیب‌های روانی

– اجتماعی قرار می‌گیرد، سه گروه عوامل خطر، محافظت کننده و نشانه‌های هشداردهنده را می‌توان در مورد آن در نظر گرفت تا آگاهی به آنها برای همه‌ی مردم، به‌خصوص کسانی که در خانواده، مدرسه، محل کار و محله‌ی خود افرادی را می‌شناسند که احتمال می‌دهند از نظر سلامت روان، برقراری روابط اجتماعی سازنده با دیگران، فعالیت شغلی و انگیزه‌ی پیشرفت در شرایط مطلوبی به سر نمی برند؛ مفید و موثر واقع شود.

به گفته‌ی تری ایگلتون، فیلسوف نامدار معاصر، آن را در ابتذالِ خو شبینی نیافکند.برای پیشگیری از خودکشی باید با درنظرگرفتنِ زمینه های فردی و اجتماعی، به خصوص تأثیر بسیار زیاد و ژرف عوامل اجتماعی مانند فقر، بیکاری و نابرابری‌های اجتماعی اقدامات عملیِ زمان‌بندی شده و قابل سنجش صورت داد.

در جدول ۱ این سه دسته عوامل را که در سطح فردی قرار دارند با مقایسه‌ی بین حمله‌ی قلبی و خودکشی نشان داده‌ایم.

رایج‌ترین نشانه‌های هشداردهنده به قرار زیرند:

• صحبت‌کردن درباره‌ی این که می‌خواهد به خود صدمه بزند یا خود را بکشد.
• نوشتن متن‌هایی درباره‌ی مرگ یا خودکشی.
• ابراز ناامیدی و بیان این‌که زندگی ارزش زیستن ندارد.
• برنامه‌ریزی برای از بین‌ بردن خود از جمله تهیه وسایل یا مواد کُشنده.
• انجام رفتارهای پرخطر و بی‌پروا بدون نگرانی برای سلامتی خود.
• زیاده‌روی در مصرف الکل و مواد مخدر
• دوری کردن از اعضای خانواده و دوستان.
• تغییرات زیاد خلق از جمله سطح بالای بی‌قراری و خشم.
• ژولیدگی و بی‌توجهی به لباس و سر و وضع خود.
• بخشیدن دارایی‌ها و و سایل زندگی خود به دیگران.
• گفته‌ها و نوشته‌هایی با مضمون «اگر بار گران بودیم رفتیم/اگر نامهربان بودیم رفتیم»
• خداحافظی کردن از محبوب خود.

مدل اجتماعی بوم‌شناختی پیشگیری از خودکشی

بیشترِ برنامه‌های پیشگیری، خودکشی را همانند دیگر بیماریهای جسمی و اختلال‌های روانشناختی در نظر می‌گیرند و با رویکرد طبقه‌بندی سنتی سه مرحله‌ای: پیشگیری اولیه، پیشگیری ثانویه و پیشگیری مرحله سوم و با مشخص کردن و یک‌پارچه‌سازی عوامل خطر، عوامل محافظت کننده و رویدادهای آشکارساز (استر سهای نزدیک) به ارائه‌ی توصیه‌ها و سازماندهی فعالیت‌های پیشگیری و مداخله می‌پردازند. در سال 2013،یکی از برجسته‌ترین متخصصان حوزه‌ی خودکشی، دکتر اریک کاین، مقاله‌ای را منتشر کرد و با تحلیل گزارش‌های پژوهشی چندین ده‌ساله، در مورد خودکشی، رویکردهای جاافتاده به پی‌شگیری از خودکشی را که برعوامل فردی و خانوادگی تاکید می‌کردند، به چالش کشید و نتیجه گرفت که: پیشگیری از خودکشی باید از دیدگاه یک‌پارچه سازی عوامل، به کنارهم قراردادن اجزاء جداگانه؛ از منظورکردن رویدادهای نزدیک، به جدی گرفتن عوامل دور و از اعتنا به ویژگی‌های فردی، به بها دادن به زمینه‌های اجتماعی تغییر جهت دهد.

راهبردهای پیشگیری از خودکشی با مدل بوم‌شناسی اجتماعی تبیین می‌شود. بوم‌شناسی اجتماعی، دیدگاهی است که طبق آن بیشتر مشکلات زیست‌بومی جهان ریشه در مشکلات اجتماعی دارند و مشکلات اجتماعی به نوبه‌ی خود بر پایه‌ی ساختارها، روابط سلسله‌ مراتبی و سلطه‌جو بنا نهاده می‌شوند. از ای نرو، به جز برخی بلاهای طبیعی، علت اصلی بروز بیشتر بحران‌های زیست بومی در قرن بیستم و بیست ویکم را باید در اقتصاد، اخلاق، فرهنگ، نقشهای جنسیّتی و دیگر پدیده‌های اجتماعی جستوجو کرد. در مدل بوم‌شناسی اجتماعی، عوامل زمینه‌ساز خودکشی در چهار سطح فردی، روابط بین‌فردی، منطق‌های- محلی و اجتماعی- عمومی قرار می‌گیرند.

این سطوح درتعامل‌های پویا، یا به هم‌افزایی خطر و یا در برنامه‌های پیشگیری و مداخله به کاهش رفتارخودکشی‌گرا می‌انجامند.

در جدول ۲، مهمترین عوامل خطر و محافظ تکننده را در چهار سطح می‌بینیم و در نمودار یک برخورد تعاملی این سطوح در چشم‌انداز ما قرار می‌گیرد.

امیدآفرینی از طریق عمل بیانیه‌ی سازمان جهانی بهداشت به مناسبت روز جهانی پیشگیری از خودکشی با هوشمندی به امیدآفرینی از راه عمل تأکید می‌کند تا امیدِ واقعی را به قول روان شناسان مثبت‌گرا از امید دروغین جدا سازد و به گفته‌ی تری ایگلتون، فیلسوف نامدار معاصر، آن را در ابتذالِ خوش بینی نیافکند. برای پیشگیری از خودکشی باید با درنظرگرفتنِ زمینه‌های فردی و اجتماعی، به خصوص تأثیر بسیار زیاد و ژرف عوامل اجتماعی مانند فقر، بیکاری و نابرابری‌های اجتماعی اقدامات عملیِ زمان بندی شده و قابل سنجش صورت داد. این هشدار سعدی، شاعر خردمند و واقع گرا را بارها شنیده ایم و بسیاری از ما آن را از حفظ داریم:

سعدیا گرچه سخن‌دان و مصالح گویی

به عمل کار برآید، به سخن‌دانی نیست

لغت نامه ی دهخدا، سخن‌دانی را سخن‌شناسی و نیکو سخن‌گویی می داند و با شاهد آوردن از شاهنامه‌ی حکیم فردوسی، آن را فزونی بخش لغت‌ها و روشنگر مسیرها تعریف کرده است.

کسی را که یزدان فزونی دهد

سخندانی و رهنمون می‌دهد

دردناکانه بسیاری از مسئولان و مدیران کشور به جای سخن‌دانی، سخنرانی و سخن‌پراکنی می‌کنند. اگر سخن‌دانی و مصالح‌گویی ارزش و تأثیر عمل کردن را می‌داند، چگونه می‌توان با سخنرانی و وعده پراکنی از آسیب های بزرگی چون خودکشی پیشگیری کرد؟ شاید نمی‌خواهیم یا نمی‌توانیم به خاطر انگ‌های اجتماعی و یا انگ درونی شده، برای پیشگیری از خودکشی قلمی بزنیم و قدمی برداریم و یا خوش نداریم که بیانیه‌های سازمان‌های معتبر جهانی را جدی بگیریم، اما می‌توانیم انصاف داشته باشیم و در روز جهانی پیشگیری از خودکشی، در خلوت‌های خود، سخن سعدی را همچون ذکری حکیمانه زمزمه کنیم:

به عمل کار برآید، به سخنرانی نیست!

* برگرفته از سرمقاله شماره 160 ماهنامه سپیده دانایی- شهریور 1401