بازدهی سرمایه ROI

مفهوم MROI (نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی) اولین بار در دهه 1990 مطرح شد. عبارت “بازگشت سرمایه گذاری در بازاریابی” در دهه بعدی پس از انتشار دو کتاب بازگشت به بازاریابی توسط گای پاول (2002) و بازاریابی ROI توسط جیمز لنسکولد (2003) گسترده تر شد. رکس بریگز در کتاب What Sticks اشاره می کند: چرا تبلیغات شکست می خورد و چگونه می توانید موفقیت خود را در تبلیغات تضمین کنید؟ محاسبه ROI نه تنها کار آنچنان پیچیده ای نیست، بلکه در واقع از اختلاف هزینه ی تبلیغات و سود خالص نسبت به هزینه ی تبلیغات محاسبه می شود. اما زمانی که حرف از MROI (نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی) می شود، چالش هایی به وجود می آید؛ زیرا سرمایه گذاری در بازاریابی با دیگر انواع سرمایه گذاری ها متفاوت است. کسب و کارهایی که به (نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی) MROI بهای بیشتری می دهند، نسبت به رقبای خود روند رشد بیشتری دارند و با کمک دیجیتال مارکتینگ که نسبت به دیگر روش ها هزینه های کمتر و اثر بخشی بالاتری دارد، نرخ MROI بهتری را تجربه می کنند. یکی از چالش های MROI (نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی) زمانبر بودن آن است؛ به این دلیل که در اوایل کار هدف نفوذ به بازار است و در ادامه به دنبال افزایش فروش و در نهایت بازگشت سرمایه همراه با سود هستیم.

نرخ بازگشت سرمایه (ROI) در بازاریابی چیست؟

یک گفته بسیار معروف در جهان تجارت وجود دارد که "شما نصف پول بازاریابی خود را حرام می‌کنید، اما متاسفانه، هیچوقت نمی‌فهمید کدام نصفه را." طبیعی است که شرکت‌های بزرگی همچون پارس‌آنلاین، بامیلو و . مشکل چندانی با این موضوع نداشته باشند. آنها به راحتی میلیون‌ها تومان خرج تبلیغات خود می‌کنند تا به تدریج بهترین رسانه‌ها را بشناسند و بازگشت سرمایه شرکت خود را در طولانی‌مدت میسنجند.

اما هر هزار تومانی که یک کسب و کار کوچک خرج تبلیغات خود می‌کند، باید تبدیل به سود شود و در غیر این صورت، بقای این کسب و کار در خطر خواهد بود. بنابراین، چنین کسب و کاری باید بتواند در سریع‌ترین حالت ممکن، میزان موفقیّت تبلیغات خود را اندازه بگیرند. که یعنی لازم است با یکی از داده‌های آماری مهم به اسم نرخ بازگشت سرمایه و طریقۀ محاسبه آن آشنا باشد.

بازگشت سرمایه یا ROI چیست؟

برای اینکه دقیقاً بفهمید که بازاریابی شما چقدر موثر است، می‌بایست مقدار بازگشت سرمایه (که به انگلیسی Return on Investment یا به اختصار ROI خوانده می‌شود) در تبلیغات خود را اندازه بگیرید. همانطور که احتمالاً تا الان دیگر فهمیده‌اید، ROI به معنی نرخ پول به دست آمده نسبت به پول سرمایه‌گذاری شده است.

بگذارید با ذکر یک مثال به موضوع نگاه کنیم: شرکت شما در زمینه تعمیرات قطعات سخت‌افزار فعالیّت دارد و میانگین سود خالص کسب و کارتان بابت هر مشتری، 50 هزار تومان است. اما در حال حاضر مشتریان زیادی ندارید. بنابراین برای اینکه بتوانید مشتری جذب کنید، یک تبلیغ 250 هزار تومانی در روزنامه چاپ می‌کنید. با این حساب، اگر بخواهید سر به سر هزینه‌ها را رد کنید، به چند مشتری نیاز دارید؟ پنج تا. اما مشخصاً همینکه بتوانید هزینه و سود را سر به سر کنید، کافی نیست. چون به معنی آن است که بازگشت سرمایه شما 0% بوده است. پس برای اینکه بازگشت سرمایه داشته باشید، باید بیشتر از پنج مشتری بدست آورید.

بدست آوردن نرخ بازگشت سرمایه یا ROI

یک فرمول ساده برای بدست آوردن ROI را می‌توانید در تصویر زیر ببینید:

پس در مثالی که آوردیم، اگر شما بتوانید با تبلیغ خود 6 کار تعمیر بگیرید و در نتیجه 300 هزار تومان سود کنید، فرمول شما این شکلی خواهد بود:

(300 - 250) / 250 = 0.2

درست است. با گرفتن شش کار،شما سود کرده‌اید و بازگشت سرمایه شما معادل 20% بوده است. اما اگر فقط 4 کار بگیرید:

(200 - 250) / 250 = - 0.2

این یعنی تبلیغ شما (حداقل به صورت مستقیم) بازگشت سرمایه نداشته و به ضررتان تمام شده است.

با همین فرمول ساده می‌توان ارزیابی خوبی از نتیجۀ روش‌های بازاریابی مختلف داشت و آنها را برای یافتن بهترین بازدهی سرمایه ROI راهکارهای تبلیغاتی با هم مقایسه کرد.

البته لازم است به این نکته دقت داشته باشید که در این فرمول، فرض ما بر آن است که شما هزینه‌های تولید و عرضه محصول یا خدمات خود را از کل سود کم کرده‌اید و در نتیجه سود خالص از تبلیغ را بدست آورده‌اید. ولی اگر قرار باشد، این هزینه‌ها را هم در فرمول خود در نظر بگیریم، آنوقت معادله ما به شکل زیر در خواهد آمد:

مقایسه روش‌های تبلیغاتی مختلف با نرخ بازگشت سرمایه

بیایید به داستان خودمان برگردیم. خب، شما در یک روزنامه تبلیغ دادید و توانستید 100 هزار تومان درآمد داشته باشید. اما بد نیست قبل از آنکه به طور جدی‌تر بر روی تبلیغات در روزنامه‌ تمرکز کنید، یک روش دیگر را هم امتحان کنید: مثلاً تبلیغات گوگل را. شما 400 هزار تومان بر روی تبلیغات گوگل سرمایه‌گذاری کردید و در نهایت توانستید 12 مشتری پیدا کنید. پس:

(600 - 400) / 400 = 0.50

این یعنی، بازگشت سرمایه تبلیغ گوگل برای شما 50% بوده است و تبلیغات گوگل دو برابر موثرتر از تبلیغات روزنامه‌ای عمل کرده است. به این ترتیب شما متوجه می‌شوید که بهتر است بیشتر هزینه بازاریابی خود را صرف این روش کنید.

تا به حال آمار وب سایت خودتون رو تحلیل کردید؟!

با تحلیل و بررسی آمار وب سایت خودتون به خیلی اطلاعات دست پیدا می‌کنید و درک بهتری از وضعیت خود خواهید داشت.
برای مشاوره رایگان، همین الان با ما تماس بگیرید.

پس به هیچ‌وجه نباید تاثیر تحلیل نرخ بازگشت سرمایه در کاهش هزینه‌ها و افزایش بازدهی تبلیغات خود را دست کم بگیرید و حتماً این متغیر را اندازه‌گیری کنید.

سختی‌های اندازه‌گیری دقیق بازگشت سرمایه

البته، اندازه‌گیری نرخ بازگشت سرمایه هم پیچیدگی‌های خودش را دارد که باعث می‌شود هیچوقت نتوانیم دقیقاً ROI بازاریابی خود را مشخص کنیم. در ادامه به چند مورد از آنها اشاره خواهیم کرد:

• وقتی یک مشتری از طریق تبلیغ شما جذب می‌شود، ممکن است خدمات شما را به دوست خود معرفی کند (که یعنی بازاریابی دهان به دهان). اما لحاظ کردن سود حاصل از این مشتری در نرخ بازگشت سرمایه، کار را کمی دشوار می‌کند.
• تاثیر برخی روش‌های تبلیغاتی را نمی‌توان به راحتی اندازه‌گیری کرد. یعنی هدف برخی از تبلیغات شما اصلاً این نیست که مشتری مستقیماً تماس بگیرد و در نتیجه، باید راهی دیگر برای اندازه‌گیری آنها پیدا کنید.
• اگر بخواهیم سخت‌گیرانه به موضوع نگاه کنیم، لازم است هزینۀ وقت صرف شده توسط کارمندان را نیز در محاسبه خود لحاظ کنیم.
• و اما مهمترین مساله در اندازه‌گیری بازگشت سرمایه این است که در بسیاری موارد، این فقط یک شیوه بازاریابی نیست که مخاطب را جذب می‌کند. بلکه مجموعه‌ای از شیوه‌های بازاریابی مختلف است.

نقش مسیر تبدیل کاربر به مشتری در ROI

در تحلیل تخصصی ROI، شما باید بتوانید نقاط مواجهه مشتری را به درستی شناسایی و آنها را اندازه بگیرید. بیایید مساله را با یک مثال بررسی کنیم:

تبلیغات روزنامه شما توانست 6 مشتری جدید برای کسب و کارتان به وجود آورد. یکی از این مشتری‌ها، خدمات شما را به دوست خود معرفی می‌کند. این دوست در گوگل جستجو می‌کند، بر روی تبلیغ گوگل شما کلیک کرده و به سراغ وب‌سایت کسب و کارتان می‌آید، اما خرید خود را انجام نمی‌دهد. با اینحال، فردای همان روز، تبلیغ شما را در یک سایت دیگر می‌بیند و اینبار تصمیم می‌گیرد فرآیند خرید را کامل کند. حالا به من بگویید که دقیقاً کدام روش بازاریابی باعث جذب این مشتری شده است؟

خب، در چنین شرایطی، یک نگاه خوب برای تقسیم اعتبار این است که: اولین مواجهه و آخرین مواجهه از اعتبار بالایی در تبدیل کاربر برخوردار باشند، اما قدم‌های میانی نیز عوامل موثری در نظر گرفته شوند.

مزایای اندازه‌گیری دقیق بازگشت سرمایه

اما این بررسی دقیق‌تر ROI چرا به سود شماست؟ ساده است. چون با بررسی دقیق‌تر نرخ بازگشت سرمایه، شما می‌توانید جوابی برای تمام سوالات زیر پیدا کنید:

• کدام فعالیت‌های بازاریابی بیشترین پتانسیل را برای بازگشت سرمایه کوتاه‌مدت و کدام برای بلند‌مدت داشته‌اند؟
• تاثیر بازاریابی دهان به دهان در رشد کسب و کار شما تا چه حد است؟
• ارزش طولانی‌مدت یک مشتری چقدر است؟
• مشتریان شما بیشتر با روش‌های بازاریابی مستقیم (مثل ارسال نامه، برگزاری سمینار و . ) ارتباط برقرار می‌کنند یا روش‌های بازاریابی نرم و تصویری (مثل بروشور، وب‌سایت و . )؟
• و .

اندازه‌گیری دقیق‌تر ROI به لطف گوگل آنالیز

همانطور که دیدید، اگر نرخ بازگشت سرمایه را به طور دقیق‌تری مشخص کنیم، می‌توانیم اطلاعات بسیار بیشتری را در مورد مشتری و ارزش او برای شرکتمان بدست آوریم. اما برای اینکار لازم است مسیر مشتری را با دقت بیشتری زیر نظر بگیریم و به علاوه، هزینۀ زمان مصرف شده توسط کارمندان شرکت را هم تا جای ممکن حساب کنیم.

البته شاید بررسی مسیر مشتری در بازاریابی آفلاین کار سختی باشد، چون معمولاً به صورت دستی است. اما در بازاریابی آنلاین، به لطف نرم‌افزارهای تحلیل‌گر آنلاین (از جمله و به خصوص گوگل آنالیز) ما می‌توانیم نرخ بازگشت سرمایه را با دقتی واقعاً بالا بررسی نماییم.

هنگام استفاده از این نرم‌افزارهای تحلیلگر، معمولاً شما می‌توانید یک مدل برای اندازه‌گیری تاثیر هر قدم مشتری انتخاب کنید. این یعنی می‌توانید اعتبار فروش را به اولین یا آخرین مواجهه او با شرکت نسبت دهید یا این اعتبار را در بین قدم‌های مختلف تقسیم کنید.

حتما بخوانید: تفاوت تجربه کاربری و رابط کاربری (UX و UI) چیست؟

نتیجه‌گیری

اینکه همیشه حواستان به بازگشت سرمایه یک تبلیغ باشد و آن را اندازه بگیرید، به شما کمک می‌کند که در طولانی‌مدت بهترین روش‌های تبلیغاتی را بشناسید و از هزینه‌های بازاریابی خود تا جای ممکن بکاهید. بنابراین لازم است هر چه زودتر راهکاری برای شناسایی روش جذب مشتریان پیدا کنید و نرخ بازگشت سرمایه یا ROI تبلیغات خود را اندازه بگیرید. در مطالب بعدی خود سعی می‌کنیم بیشتر مبحث تحلیل بازاریابی را باز کنیم.

نرخ بازگشت سرمایه ROI چیست و چگونه محاسبه می شود؟

هر فردی به دنبال این است تا بعد از سرمایه‌گذاری به سود بالایی دست پیدا کند. در واقع این افراد به دنبال بازگشت سرمایه خود هستند. برای شروع هر کسب‌وکار و سرمایه‌گذاری نیاز است تا بودجه و سرمایه مشخصی را کنار بگذارید. بعد از کنار گذاشتن سرمایه‌، باید به دنبال راهی بود تا آن را باز گرداند. تمامی این موارد با اصطلاح نرخ بازگشت سرمایه ROI برایتان ملموس‌تر و قابل‌فهم‌تر خواهند بود؛ پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید و با مفهوم ROI به صورت کامل آشنا شوید.

نرخ بازگشت سرمایه ROI چیست؟

نرخ بازگشت سرمایه که به اختصار ROI نشان داده می‌شود، یکی از مهم‌ترین معیارهای عملکردی هر کسب و کاری به حساب می‌آید که از آن در جهات مختلف مانند ارزیابی میزان سود انواع سرمایه‌گذاری‌ها استفاده می‌شود. اگر بخواهیم به صورت ساده‌تر بیان کنیم، می‌توانیم اینطور بگوییم که شما با کمک ROI می‌توانید چیزهایی که به دست آورده‌اید را با در نظر گرفتن مقدار سرمایه‌گذاری انجام‌شده اندازه‌گیری کنید. نرخ بازگشت سرمایه ROI از آنجایی که تطبیق‌پذیر و ساده است، توانسته به محبوبیت بسیار زیادی دست پیدا کند.
در واقع می‌توانیم اینطور بیان کنیم ROI یک معیار مناسب برای اندازه‌گیری اولیه سودآوری سرمایه‌گذاری شماست. ROI برای طیف گسترده‌ای از زمینه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد که از جمله آن‌ها می‌توانیم به سرمایه‌گذاری سهام، گسترش کارخانه و معاملات املاک اشاره داشته باشیم.
اگر شما سرمایه گذار هستید و به دنبال فرصت‌های مناسب با نرخ بازگشت سرمایه بالاتر باشید، سیگنال های موجود می‌توانند به شما کمک کنند تا نسبت به حذف یا انتخاب گزینه‌های موجود اقدام کنید؛ پس با این تفاسیر سرمایه‌گذاران نباید اجازه دهند سرمایه منفی بازگشت داده شود. سرمایه منفی به این معنا است که فرد تنها ضرر خالص را به دست آورده است. هر کدام از هزینه‌هایی که برای شرکت تراشیده می‌شوند، باید قبل از هر چیزی توسط ROI مورد محاسبه قرار بگیرند. البته لازم به ذکر است برخی از هزینه‌ها وجود دارند که به صورت مستقیم نمی‌توانند ROI مالی داشته باشند؛ اما با این وجود کوچک‌ترین هزینه نیز می‌تواند در رسیدن به یک سرمایه‌گذاری کلان کمک‌کننده باشد.

مزایای نرخ بازگشت سرمایه ROI چیست؟

یکی دیگر از سوالات رایجی که درباره این موضوع مطرح می‌شود این بوده است که مزایای نرخ بازگشت سرمایه ROI چیست؟ آیا ROI توانسته مزایای گوناگونی را به خود اختصاص دهد؟ در یک نگاه کلی می‌توانیم از مزایای ROI به گزینه‌های زیر اشاره داشته باشیم :

محاسبه آسانی دارد.

اولین مزیتی که می‌توانیم از ROI بیان کنیم این است که از محاسبه آسان برخوردار است. در ادامه این مقاله آموزش محاسبه نرخ بازگشت سرمایه ROI خواهیم پرداخت.

می‌توان به صورت مقایسه‌ای به تجزیه و تحلیل آن‌ها پرداخت.

از آنجایی که ROI استفاده گسترده‌ای دارد و محاسبه آن نیز بسیار آسان است، می‌توان دست به مقایسه بازده سرمایه‌گذاری در سازمان‌های مختلف زد.

ارزیابی سودآوری؛ یکی دیگر از مزایای نرخ بازگشت سرمایه.

زمانی که در یک واحد تجاری سرمایه‌گذاری‌های مختلفی انجام می‌شود، یک درآمد خالص ایجاد می شود. ROI با این درآمد خالص ارتباط نزدیک و تنگاتنگی دارد. در واقع با کمک ROI می‌توان از بازدهی سرمایه ROI سودآوری که توسط یک شرکت یا تیم ارائه می‌شود، ارزیابی بهتری داشت؛ پس ارزیابی سودآوری یکی از برترین مزایای ROI است.

معایب نرخ بازگشت سرمایه ROI شامل چه مواردی می‌شوند؟

یکی از رایج‌ترین نسبت‌های سرمایه‌گذاری و سودآوری که امروزه بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد، ROI است. هر چند سودآوری و مزایای زیادی را می‌توانید از نرخ بازگشت سرمایه ROI ببینید؛ اما با این وجود یک سری از محدودیت‌ها و معایب وجود دارند که باید با آن‌ها آشنایی داشته باشید. در ادامه به معرفی این محدودیت‌ها خواهیم پرداخت.

ROI زمان را در نظر نمی‌گیرد.

یکی از محدودیت‌هایی که در ROI می توانید مشاهده کنید این است که پارامتر زمان را در نظر نمی‌گیرد و توجهی به دوره نگهداری سرمایه ندارد. حالا این موضوع به چه معناست؟ سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت برای اینکه به سوددهی دست پیدا کنند، طبیعی است که به زمان بیشتری نیاز داشته باشند. در این شرایط ROI هنگام ارزیابی این سرمایه‌گذاری‌ها آنطور که باید دقت لازم را به کار نمی‌گیرد.

به ریسک توجهی ندارد.

محدودیت بعدی ROI، بی‌توجهی به ریسک است. شما به عنوان یک سرمایه گذار می دانید بین ریسک و بازده ارتباط مستقیمی وجود دارد. یعنی هر چقدر بازده بالقوه سرمایه‌گذاری بیشتر باشد، به همان اندازه ریسک نیز افزایش پیدا خواهد کرد. مهم‌ترین نکته‌ای که باید به خاطر داشته باشید این است که نرخ بازگشت سرمایه ROI نسبت به خطرات سرمایه‌گذاری هیچگونه ارزیابی را انجام نمی‌دهد که همین موضوع یک عیب بسیار بزرگ به حساب می آید.

به ساده‌سازی فرایند مقایسه می‌پردازد.

اگر هر شرکت برای مقایسه خود با رقبا از ROI استفاده کند، برای اینکه بتواند ثبات خود را حفظ کند باید از شیوه‌های حسابداری که شبیه به یکدیگر هستند، بهره ببرد. اگر شرکت‌ها تعریف متفاوتی از ارزش‌گذاری یا سود داشته باشند، در آن صورت این احتمال وجود خواهد داشت که مقایسه‌های ROI نادرست و اشتباه از آب در بیاید.

میزان ROI مناسب چقدر است؟

مناسب بودن نرخ بازگشت سرمایه ROI به عوامل و مولفه‌های مختلفی بستگی دارد که یکی از آن‌ها سرمایه‌گذاری است. اجازه دهید شما را با یک مثال آشنا کنیم. فرض کنید یک شرکت برای تهیه یک قطعه تجهیزات خاص، هزینه‌ای را خرج می‌کند. این کار باعث می‌شود تا ROI در بهره‌وری قرار بگیرد. از سوی دیگر برای اینکه بتوان هزینه‌های بازاریابی را تامین کرد، نیاز است تا در ROI به فروش دست پیدا کنیم.
برای مبتدیان ROI دو رقمی بسیار مناسب است. برای اینکه بتوانید ROI با درصد بالا را شناسایی کنید، در ابتدا نیاز است تا هدف خودتان را به خوبی درک کنید و سپس از روش هایی استفاده کنید که می‌توانند به تقویت تلاش شما کمک کنند. در موضوع سرمایه گذاری، قبل امضا کردن قرارداد تقبل هزینه نیاز است شما بسیار واقع‌بین باشید. پس با دقت نرخ بازگشت سرمایه را در نظر بگیرید و به دنبال این نباشید که در یک زمان محدود، سرمایه گذاری بسیار کلانی انجام بدهید و انتظاری نرخ بازگشت سرمایه مناسب با سود بالا را داشته باشید.

استفاده از ROI یا نرخ بازگشت سرمایه چه اهمیتی دارد؟

برای اینکه تصمیم‌های بهتری را برای کسب‌وکار خود بگیرید، به شما پیشنهاد می‌کنیم در ابتدا سود و تاثیر سرمایه‌گذاری در تجارت مورد نظرتان را مورد بررسی قرار دهید و به خوبی آن را درک کنید. کسب‌وکارهایی که به صورت منظم و البته هوشمندانه از نرخ بازگشت سرمایه بازدهی سرمایه ROI بازدهی سرمایه ROI ROI استفاده می‌کنند می‌توانند به موفقیت‌های بیشتری در مقایسه با کسب‌وکارهایی که نرخ بازگشت سرمایه را در نظر نمی گیرند دست پیدا کنند؛ زیرا این دسته از کسب‌وکارهای فعال به صورت مداوم نظارت کاملی را بر روی بازده فعالیت‌های خود دارند.
ROI این امکان را در اختیار شما خواهد گذاشت تا بتوانید ثمره و نتیجه‌ای که سرمایه‌گذاری شما داشته است را مشاهده کنید. همچنین از این طریق می‌توانید به کنترل هزینه‌های خود در کسب‌وکار مربوطه بپردازید. استفاده از ROI دو مزیت بسیار مهم را در اختیار شما خواهد گذاشت که شامل گزینه‌های زیر می‌شوند :

• استفاده از ROI به صاحبان مشاغل این اجازه را خواهد داد تا بتوانند مدیرانی که در پروژه‌های بلند و کوتاه‌مدت فعالیت دارند را شناسایی کنند. شما می‌توانید برای پروژه‌های کوتاه‌مدت و بلند مدت خود یک سری از اهداف واضح و مشخص را تعیین کنید و به واسطه آن کارایی مدیران خود را ارزیابی و تحلیل کنید.
• برای ارزیابی عملکرد مالی کسب‌وکار خود، ROI یکی از بهترین گزینه‌هایی به حساب می‌آید که می‌توانید از آن استفاده کنید. زمانی که نرخ بازگشت سرمایه خود را بدانید، در آن صورت مسیر پیشرفت شرکتتان برای شما واضح تر خواهد شد. از این طریق می‌توانید متوجه شوید که آیا تجارت شما در سطح پایینی قرار دارد یا بالاتر از متوسط است؟ این مورد را می‌توانیم یک یادآوری خوب برای آن دسته از شرکت‌هایی در نظر بگیریم که به دنبال حفظ استاندارد در امور مالی خود هستند.

فرمول محاسبه نرخ بازگشت سرمایه ROI :

یکی دیگر از مباحث بسیار پراهمیت در رابطه با این موضوع نحوه محاسبه نرخ بازگشت سرمایه ROI است. فرمولی که بدین منظور در نظر گرفته شده، به شرح زیر است :

نرخ بازگشت سرمایه = (کل هزینه – کل درآمد) / کل سرمایه گذاری

و نهایتا برای بدست آوردن سود عدد نهایی را در ۱۰۰ ضرب می کنیم تا بازدهی سرمایه ROI نرخ ROI برای اساس درصد بدست بیاید.

به همین علت مقایسه آن با بازده حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها کار راحتی است و هیچگونه مشکلی در این راه پیش نخواهد آمد.

چه چالش‌هایی در ارتباط با محاسبه نرخ بازگشت سرمایه وجود دارد؟

همانطور که در ابتدای این مقاله گفتیم محاسبه نرخ بازگشت سرمایه ROI کار آسانی است؛ اما با این وجود یک سری از چالش‌ها وجود دارند که نمی‌توان آن ها را نادیده گرفت. این چالش‌ها شامل موارد زیر می‌شوند :

تمرکز بازاریابان بر روی نتایج کوتاه‌مدت.

بازاریابان زیادی وجود دارند که برای سنجش میزان موفقیت‌های خود در زمینه بازاریابی، تمرکز خود را برای شاخص‌های خاص و فوری می‌گذارند. حتما این موضوع نیز برایتان پیش آمده است که با دیدن یک سری از مسائل مانند تعداد نرخ کلیک‌ها، ایمپرشن بالا، تعداد اشتراک‌گذاری‌ها و… خوشحال شده باشید. حالا اگر در کمپین مربوطه تمرکز خود را بر روی اهداف دراز مدت بگذارید، در آن صورت برای رسیدن به یک نتیجه مطلوب به زمان بیشتری نیاز خواهید داشت. از اهداف دراز مدت می‌توانیم به آگاهی از برند، روابط با مشتریان، حفظ مشتریان و… اشاره داشته باشیم؛ پس به طور کلی باید بگوییم اگر در دسته دوم جای می‌گیرید و تمرکزتان بیشتر بر این سو است، باید به تنظیم شاخص‌های موفقیت کسب‌وکار خود بر اساس اهداف کلی و طول عمر کمپین بپردازید.

محاسبه انواع شاخص‌های بازاریابی ساده‌انگارانه است.

برای ارزیابی درست ROI باید در ابتدا یک سری از فاکتورهای اصلی را در نظر بگیرید و از لحاظ کردن آن‌ها غافل نشوید. شما در نقش یک بازاریاب ظاهر شده‌اید؛ به همین علت باید یک تصویر شفاف و بسیار منسجم را از قیف فروش داشته باشید. با این کار می‌توانید شاخص‌هایی که با سود و سرمایه در ارتباط هستند را مورد سنجش قرار دهید. در مسیر موفقیت کمپین، خیلی دیگر از موارد تاثیرگذار هستند که از جمله آن‌ها می‌توانیم به شرایط آب‌وهوایی، ترندهای فصلی، رویدادها و… اشاره داشته باشیم.
این دو چالش اصلی که با شما به اشتراک گذاشتیم را به هیچ عنوان نباید نادیده بگیرید. اگر با نهایت دقت خود در این راه قدم نگذارید، نه تنها به هیچ سودی نخواهید رسید؛ بلکه متحمل ضررهای فراوان نیز خواهید شد. شما باید با کمک یک سری از نکات به ROI ویژه‌ای دست پیدا کنید و این قابلیت را داشته باشید تا بهترین اتفاقات را برای کسب‌وکار خودتان به رقم بزنید. در ادامه یک سری از توصیه‌ها را با شما به اشتراک خواهیم گذاشت؛ پس تا انتها دنبال‌کننده ما باشید.

چه توصیه‌هایی برای بهتر شدن نرخ بازگشت سرمایه ROI وجود دارد؟

تا به اینجای کار توانستید به خوبی با مفهوم نرخ بازگشت سرمایه ROI آشنا شوید. حالا برای اینکه بتوانید این نرخ را بهبود ببخشید، نیاز است تا به یک سری از توصیه‌ها توجه خودتان را معطوف کنید که شامل گزینه‌های زیر می‌شوند :

برای کسب‌وکار خودتان یک هدف مشخص را تعیین کنید.

در فرایند بازاریابی شما باید این قابلیت را داشته باشید تا برای برند خودتان یک آینده روشن و واضح را تصور کنید. تنها توجه به ROI ضروری نیست و در این راه نباید هدف را نیز از یاد ببرید. همچنین بر روی هدف کسب‌وکارتان یک سری از فاکتورهای بیرونی نیز تاثیرگذار هستند که باید آن‌ها را نیز لحاظ کنید. از مهم‌ترین استراتژی‌های مرتبط در این راه می‌توانیم به آگاهی از برند، نرخ تعامل شبکه‌های اجتماعی و… اشاره کنیم.

هزینه هر مرحله را مشخص کنید.

بازاریابی یک سری از هزینه‌ها را با خود به همراه دارد. زمانی که پیش از انجام کارها هزینه‌ها را در نظر بگیرید، در آن صورت می‌توانید دید خود را نسبت به محاسبه نرخ بازگشت سرمایه گسترش دهید.

استفاده از ابزار برای تحلیل بازاریابی را از یاد نبرید.

شما باید از استراتژی‌ها و مدل‌های توزیعی بسیار مناسب برای تحلیل بازاریابی خود بهره ببرید. با این کار می‌توانید با مشتریان خود در یک فضای بسیار امن ارتباط برقرار کنید و آشنا شوید و نتایجی که به دست می‌آورید نیز بسیار جامع‌تر خواهند بود.

سخن آخر درباره نرخ بازگشت سرمایه

در این مطلب سعی کردیم به ارائه اطلاعات مهمی درباره نرخ بازگشت سرمایه ROI بپردازیم. ROI توانسته مزایای زیادی را به خود اختصاص دهد. در کنار این موضوع یک سری از محدویت‌ها و معایب نیز وجود دارند که به توجه بسیار زیادی نیاز دارند. سعی کردیم مهم‌ترین این معایب را نیز با شما به اشتراک بگذاریم. اگر سوالات بیشتری در ذهن دارید، می‌توانید آن‌ها را با ما در بخش نظرات به اشتراک بگذارید.

نرخ بازگشت سرمایه در تبلیغات دیجیتال

تبلیغات سود‌آور است یا زیان‌آور؟ آیا تبلیغات تنها باعث برندسازی کسب‌وکار شما می‌شوند یا سودآوری مالی نیز دارند؟ سودآوری مالی کمپین‌های تبلیغی را می‌شود با تعیین نرخ بازگشت سرمایه (ROI) بدست آورد.

این نرخ به زبانی ساده یعنی نسبت سود به‌دست‌آمده به هزینه پرداختی. شما با بدست‌آوردن این رقم به ارزیابی مالی کمپین تبلیغاتی محصول یا خدمات خود می‌پردازید. شما همچنین با تفسیر درست رقم بدست‌آمده می‌توانید عملکرد تیم بازاریابی کسب‌وکار خود را مورد بررسی قرار دهید.

در حقیقت نرخ بازگشت سرمایه در ذهن بسیاری از کارشناسان فوق‌العاده ارزشمند است. این کارشناسان معتقدند که در تعیین استراتژی‌های بازاریابی، ROI باید به عنوان مهمترین معیار در نظر گرفته شود.

در دنیای به شدت رقابتی عرصه اقتصاد دیجیتال شما هرگز نمی‌توانید تبلیغات را نادیده بگیرید؛ از سوی دیگر، هر هزینه شما باید حساب‌شده باشد. برای اینکه بتوانید تبلیغات خود را پیش ببرید و سرمایه‌گذاری‌های درستی انجام دهید، بایدROI را به درستی تعیین کرده و مهم‌تر آنکه این رقم را به درستی تفسیر کنید.

محاسبه نرخ بازگشت سرمایه (ROI)

همان‌طور که گفتیم نرخ بازگشت سرمایه به معنی میزان سود بدست آمده نسبت به سرمایه اولیه است. فرمول محاسبه آن به‌صورت کلی چنین است:

نرخ بازگشت سرمایه = (کل هزینه-کل درآمد)/کل سرمایه‌گذاری

برای بیان درصد ROI، نتیجه بدست‌آمده در فرمول بالا را باید در 100 ضرب کنید.

البته این تنها فرمول بدست‌آوردن (ROI) به صورت کلی است. توجه داشته باشید که این فرمول در دل خود موارد بسیاری دارد که شاید محاسبه بازدهی سرمایه ROI آن‌ها به سادگی امکان‌پذیر نباشد.

موارد استفاده از ROI چیست؟

شخصی به نام رضا را فرض کنید. او متخصص خرید‌و‌فروش سهام کم‌ارزش در بازار بورس است. سال گذشته رضا با خرید 500 سهم هریک به مبلغ 1000 تومان در دو بازار فلزات مایع و تجهیزات پزشکی اقدام کرده است. در سال جاری او متوجه می‌شود که ارزش سهام او در فلزات مایع هر یک 3500 تومان و ارزش سهام او در شرکت تجهیزات پزشکی هریک 1250 تومان شده است.

رضا با استفاده از فرمول نرخ بازگشت سرمایه متوجه رشد 250 درصدی سهامش در بازار فلزات مایع و رشد 25 درصدی در تجهیزات پزشکی می‌شود. همان‌طور که ملاحظه می‌کنید سرمایه‌گذاری رضا در بازار فلزات مایع برای او بسیار بسیار مقرون‌به‌صرفه‌تر بوده است.

این مثال به خوبی نشان می‌دهد که این نرخ به چه میزان شما را برای سرمایه‌گذاری‌های آینده راهنمایی می‌کند.

حالا فرض کنید شخصی به نام مجید در شغل ساخت شمع مشغول به کار است. او اخیرا موفق به تولید نوع خاصی از شمع شده که ویژگی جدیدی دارد. (مثلا به هنگام روشن ‌شدن، رایحه خوشایندی را در فضا آکنده می‌کند.) مجید در مرحله نخست 1000 شمع را هر یک به مبلغ 10000 تومان راهی بازار می‌کند. اگر هزینه تولید هر شمع برای او 5000 تومان شده باشد و 700 شمع از محصول جدید او در بازار به فروش برسد، نرخ بازگشت سرمایه مجید40% خواهد شد که رقم خوبی است.

این نرخ، مجید را برای به تولید انبوه رساندن محصول جدید تحریک می‌کند. آنچه در این مثال مطرح شد، بیانگر کاربرد دیگر ROI برای صاحبان کسب‌وکارهاست.

محصولات جدید همیشه ریسک بالایی را به منظور سرمایه‌گذاری به صاحبان کسب‌وکارها تحمیل می‌کنند. با اقداماتی شبیه مثال بالا و تعیین درست نرخ بازگشت سرمایه می‌توان تصمیمات درستی برای محصولات جدید گرفت.

به غیر از دو کاربرد بالا، تعیین درست نرخ بازگشت سرمایه (ROI) در موارد بسیار دیگری راه‌گشای تصمیم‌گیری‌های شما خواهد بود. حتی در مواقعی که محاسبه ROI در برخی بازارها امکان‌پذیر نباشد، شما با شبیه‌سازی مشتریان هدف خود می‌توانید نرخ بازگشت سرمایه را به صورت تقریبی به دست آورید.

همین مثال‌ها می‌تواند در تبلیغات دیجیتال تکرار شود، به عنوان مثال اگر شما قصد دارید برای یک اپلیکیشن کاربر جدید جذب کنید، و ارزش جذب هر کاربر 10000 تومان است، اگر شما 1000.0000 تومان تبلیغات انجام داده باشید و 150 کاربر جذب کرده باشید نرخ بازگشت سرمایه شما چیزی حدود 50 درصد است. در واقع باید ببینید که هزینه‌کرد شما با آورده شما چه نسبتی دارد و آیا مناسب است که تبلیغات را به این سبک ادامه دهید یا خیر؟

برخی از امتیازات نرخ بازگشت سرمایه

1- اولین امتیاز تعیین درست نرخ بازگشت سرمایه، توانایی شما در سنجش دقیق سود بدست‌آمده نسبت به هزینه‌های پرداختی است.

2- بهترین معیار شما برای ارزیابی عملکرد تیم بازاریابی در بهینه‌سازی هزینه‌های کسب‌وکار شماست.

3- شما با تعیین نرخ بازگشت سرمایه به بررسی برنامه‌های بازاریابی خود می‌پردازید. این مطلب به این معناست که، برنامه‌های بازاریابی شما تا چه میزان توانایی بازگرداندن سرمایه‌های شما را در بلند‌مدت و کوتاه‌مدت دارا هستند.

4- ROI می‌گوید که سناریوهای بازاریابی، چه اندازه در تعامل مشتریان کسب‌وکار شما اثر‌گذار بوده‌اند.

5- شامل نشانه‌هایی است که با تجزیه‌و‌تحلیل دقیق آن‌ها می‌توانید به ارزش هر مشتری در طولانی‌مدت پی ببرید.

6- در تولید و توزیع محصولات جدید، باید توجه ویژه‌ای به میزان نرخ بازگشت سرمایه داشته باشید.

اشتباهات اثرگذار در محاسبه ROI

• اشتباه محاسباتی درROI که سبب گمراهی مدیران در سرمایه‌گذاری می‌شود.

• اشتباه در محاسبه دقیق سود حاصل از برخی کمپین‌ها و مشتری‌ها

• اشتباه در تعیین میزان اثر‌گذاری برخی از روش‌های تبلیغاتی

• اشتباه در تشخیص منبع تبدیل کاربر به مشتری

محاسبه ROI در تبلیغات دیجیتال

شما در بازاریابی دیجیتال باید معیار یا شاخص‌کلیدی‌عملکردی زیادی را مورد ارزیابی قرار دهید تا بتوانید در کنار مولفه‌های دیگری مانند شناسایی اهداف بازاریابی و اطمینان از روش‌های جمع‌آوری اطلاعات، نرخ بازگشت سرمایه را به درستی محاسبه کنید.

یکی از این شاخص‌های کلیدی عملکرد محاسبه نرخ بازگشت هزینه تبلیغات (RDAS9) است.برای محاسبه این شاخص باید نسبت بدست‌آمده درآمد بر کل هزینه تبلیغات را در عدد 100 ضرب کنید.

البته این شاخص در کنار دیگر شاخص‌های کلیدی عملکرد باید محاسبه و ارزیابی شوند تا در نهایت تیم بازاریابی بتواند به نرخ بازگشت سرمایه دسترسی پیدا کند.

در دیجیتال مارکتینگ بر خلاف بازاریابی سنتی تمام پارامترهای موثر در بازاریابی به راحتی قابل پیگیری و اندازه‌گیری هستند. البته برخی شاخص‌های کلیدی عملکرد مانند جذب سرنخ‌ها یا دریافت کلیک، ارزش نقدی مشخصی ندارند تا در فرمول محاسبه نرخ بازگشت سرمایه جای گیرند؛ با این حال این‌گونه پارامترها معیار مهمی برای سنجش موفقیت یک کمپین تبلیغاتی هستند.

در نهایت با تعیین نرخ بازگشت هزینه تبلیغات و سایر شاخص‌های کلیدی عملکرد، فرمول ROI در بازاریابی دیجیتال به صورت زیر تعریف می‌شود:

نرخ بازگشت سرمایه=(سود خالص/هزینه کل)*100

باید در نظر داشت که با توجه به این موضوع که بسیاری از معیارهای موثر در بازاریابی در فرمول محاسبه نمی‌شوند، همواره رقم بدست‌آمده را با مقداری ضریب خطا در نظر بگیریم.

روی‌هم‌رفته نرخ بازگشت سرمایه در دیجیتال مارکتینگ و محاسبه و ارزیابی شاخص‌های کلیدی عملکرد باعث درک گسترده شما از موقعیت کسب‌‌وکارتان در عرصه اقتصاد دیجیتال می‌شود.

نتیجه‌گیری

آنچه در این نوشتار بیان شد، این بود که تبلیغات می‌تواند سودمند باشد اگر، شما بتوانید اهداف بازاریابی خود را پیش از اجرای کمپین-های تبلیغاتی مشخص کنید؛ اطلاعات موجود در کمپین‌ها را به درستی جمع‌آوری کنید؛ شاخص‌های کلیدی عملکرد را بشناسید و مورد ارزیابی دقیق قرار بدهید؛ مهمتر از همه اینکه نرخ بازگشت سرمایه را به درستی محاسبه کنید تا به خوبی نقاط ضعف و نقاط قوت کمپین تبایغاتی اجرا‌شده را بیابید. در چنین شرایطی می‌توانید سودآوری تبلیغات را در دراز‌ مدت ببینید.

در نهایت باید گفت تبلیغات شاید در نگاه اول هزینه باشند ولی اگر به نرخ بازگشت کمی و کیفی هزینه‌های تبلیغاتی دقت کنیم به احتمال زیاد در بسیاری از موارد تبلیغات سرمایه‌گذاری است نه هزینه.

نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی MROI

هر فرد یا کسب و کاری با هدف رسیدن به سوددهی قابل توجه و رقم زدن بازدهی ارزشمند اقدام به سرمایه گذاری در زمینه های مختلف می کند. حتی بازاریابی نیز از این قاعده مستثنی نیست.

برای مثال شما برای سنجش میزان موفقیت یک کمپین تبلیغاتی، لازم است بدانید چه مقدار از هزینه ای که کرده اید بازگشته و چه میزان سود رقم خورده است. به جرات می توان گفت نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی یا ROI یکی از مهم ترین معیارهایی است که در موفقیت شما نقش پررنگی دارد.

شما با محاسبه سود به دست آمده نسبت به کل سرمایه گذاری، به نرخ بازگشت سرمایه دست می یابید که در ادامه روش دقیق محاسبه ROI را به شما خواهیم گفت.

چرا نرخ بازگشت سرمایه اهمیت دارد

حال یک سوال مهم در ذهن شکل میگیرد اصلا چرا بر اهمیت نرخ بازگشت سرمایه (ROI) تاکید می شود؟ یکی از اصلی ترین دلایل اهمیت ROI این است که شما به وسیله آن پی می برید که در ازای هزینه و سرمایه گذاری که کرده اید، چقدر خروجی داشته اید.

سود حاصل از سرمایه گذاری شما مثبت بوده یا منفی؟ همچنین در صورت سرمایه گذاری های متعدد امکان مقایسه سود حاصل از آن ها به خوبی امکان پذیر می شود و راهنمای شما برای سرمایه گذاری های آینده خواهد بود.

چگونه نرخ بازگشت سرمایه را محاسبه کنیم

نحوه محاسبه نرخ بازگشت سرمایه یا ROI بسیار ساده است و پیچیدگی خاصی ندارد.

در نهایت اگر بخواهیم نرخ ROI را به صورت درصدی محاسبه کنیم، کافی است عدد به دست آمده را در 100 ضرب کنیم:

نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی یا MROI چیست

مفهوم MROI (نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی) اولین بار در دهه 1990 مطرح شد. عبارت “بازگشت سرمایه گذاری در بازاریابی” در دهه بعدی پس از انتشار دو کتاب بازگشت به بازاریابی توسط گای پاول (2002) و بازاریابی ROI توسط جیمز لنسکولد (2003) گسترده تر شد.

رکس بریگز در کتاب What Sticks اشاره می کند: چرا تبلیغات شکست می خورد و چگونه می توانید موفقیت خود را در تبلیغات تضمین کنید؟ محاسبه ROI نه تنها کار آنچنان پیچیده ای نیست، بلکه در واقع از اختلاف هزینه ی تبلیغات و سود خالص نسبت به هزینه ی تبلیغات محاسبه می شود.

اما زمانی که حرف از MROI (نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی) می شود، چالش هایی به وجود می آید؛ زیرا سرمایه گذاری در بازاریابی با دیگر انواع سرمایه گذاری ها متفاوت است.

کسب و کارهایی که به (نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی) MROI بهای بیشتری می دهند، نسبت به رقبای خود روند رشد بیشتری دارند و با کمک دیجیتال مارکتینگ که نسبت به دیگر روش ها هزینه های کمتر و اثر بخشی بالاتری دارد، نرخ MROI بهتری را تجربه می کنند. یکی از چالش های MROI (نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی) زمانبر بودن آن است؛ به این دلیل که در اوایل کار هدف نفوذ به بازار است و در ادامه به دنبال افزایش فروش و در نهایت بازگشت سرمایه همراه با سود هستیم.

MROI (نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی) به روش‌ زیر محاسبه می‌شود:

هزینه بازاریابی/ هزینه بازاریابی – میزان فروش = نرخ بازگشت سرمایه

هزینه های فعالیت های مارکتینگ مشخص است، اما برای هرچه دقیق تر محاسبه کردن نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی (MROI) باید به صورت جزیی تمام زمانی که تیم شما صرف تبلیغات می کند را در نظر بگیرید.

درباره بازاریابی بیشتر بدانید.

محاسبه MROI (نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی) در ایمیل مارکتینگ

در ایمیل مارکتینگ برای محاسبه MROI (نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی) باید سوال های زیر را بپرسید:

• هدف از راه اندازی این کمپین چیست؟ چه تعداد از کلیک های این کمپین به فروش منجر می شود؟ چه مقدار درآمد کسب خواهد شد؟
• هر کمپین ایمیل مارکتینگ برای شما چقدر هزینه دارد؟ از تقسیم هزینه های پرداخت شده بر تعداد مخاطبینی که کلیک کرده اند، یک عدد مهم بدست می آید، که میزان موثر بودن این کمپین را نشان می دهد.
• اگر در کمپین ایمیل مارکتینگ خود تغییری ایجاد کنید، این تغییر می تواند باعث افزایش نرخ تبدیل شود.

چند مورد از مزایای استفاده از MROI (نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی)

• توجه به MROI تاثیر به سزایی در سوددهی شرکت دارد. برای هر کسب و کاری معمولا بازاریابی هزینه های قابل توجهی به همراه دارد و مدیران همواره به منافعی که بازاریابان برای آن ها ایجاد می کنند، توجه می کنند.
• با به دست آوردن اطلاعات از نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی MROI رقبایمان می توانیم، عملکرد خودمان را نسبت به آن ها افزایش دهیم. اما دسترسی به جزئیات MROI رقیب کار ساده ای نیست و اطلاعات کلی MROI هم می تواند کمک کننده باشد.
• MROI (نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی) افرادی که درگیر پروژه هستند را وادار می کند، تا قبل از صرف هر هزینه ای علت دقیق آن را بسنجند و همچنین یادگیری چگونگی صرف سرمایه های بازدهی سرمایه ROI شرکت، افراد را مسئول و پاسخگو بار می آورد.
• یکی دیگر از مزایای (نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی) MROI این است که می توانیم میزان هزینه های آینده را تخمین زده و با توجه به استراتژی، بودجه ای اختصاص بدهیم.

روش های ارزیابی نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی

نتیجه محاسبه ROI به متغییرهای زیادی بستگی دارد؛ از این رو محاسبه ROI در بازاریابی کار ساده ای نیست.

اگر بخواهیم از نوع استراتژی بازاریابی که استفاده می کنید صرف نظر کنیم، این فاکتورها در موفقیت و شکست کمپین شما تاثیر گذار است.

هزینه های تولید: مجموع هزینه های کلی تجهیزات و نرم افزارهای لازم برای کمپین

هزینه های ارتقا: هزینه هایی که برای ارتقا و تبلیغ متقبل شده اید.

ارزیابی ترافیک: از لینک هایی که برای بررسی حجم ترافیکی از محتوا به صفحه فرود محصول هدایت می شوند، استفاده کنید.

درباره ی شاخص کلیدی عملکرد بیشتر بدانید.

تفاوت نرخ بازگشت سرمایه (ROI) با نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی (MROI)

یکی از تفاوت های اصلی نرخ بازگشت سرمایه (ROI) با نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی (MROI) در نحوه محاسبه آنها است. محاسبه نرخ بازگشت سرمایه ساده است و پیچیدگی خاصی ندارد. اما در طرفی دیگر محاسبه ی نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی به این دلیل که وارد جزئیات شده و مختص به بازاریابی است، پیچیدگی های بیشتری به همراه دارد.

در واقع نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی جزئی از نرخ بازگشت سرمایه است که فعالیت های بازاریابی شما را شامل می شود.

یکی دیگر از تفاوت های نرخ بازگشت سرمایه بازاریابی با نرخ بازگشت سرمایه، زمان بیشتری است که به خود اختصاص می دهد. به این دلیل که در اوایل کار هدف نفوذ به بازار بوده و در ادامه به دنبال افزایش فروش و در نهایت نرخ بازگشت سرمایه هستیم.

بازده سرمایه گذاری (ROI) چیست؟

لطفا وارد شده یا عضو شوید تا بتوانید دیدگاهی ارسال نمایید

لطفا وارد شده یا عضو شوید تا بتوانید سوال بپرسید

1 پاسخ

لطفا وارد شده یا عضو شوید تا بتوانید دیدگاهی ارسال نمایید

به NazarEx.ir خوش آمدید
در مورد رمزارزها و ارزهای دیجیتال
راحت بپرسید ، پاسخ دهید و امتیاز کسب کنید و جایزه بگیرید !

تمامی حقوق برای پارس رسانه محفوظ است | Nazarex.ir